Hoe wijn- en olijfboeren op Kreta het menu van toeristen verduurzamen

Elk jaar reizen enkele miljoenen vakantiegangers af naar het Griekse eiland Kreta. Ze bezoeken het eiland vooral voor zijn stranden, blauwe zee en aangename klimaat. Maar Kreta heeft meer te bieden. Dankzij de warme zomers en milde winters is het eiland uitermate geschikt voor de teelt van olijven en druiven, die al eeuwenlang op het eiland worden verbouwd. De oogsten worden verwerkt tot olijfolie en wijn; na toerisme twee van de belangrijkste inkomstenbronnen op Kreta.

Toeristen komen echter niet altijd in aanraking met deze lokale delicatessen. Tegelijkertijd is het voor de traditionele wijn- en olijfboeren op het eiland lastig om het hoofd boven water te houden. Ze opereren vaak kleinschalig, hebben weinig reserves en vinden moeilijk hun weg naar de afzetmarkt. Dat moet anders, dacht TUI Care Foundation, in 2011 opgericht door reisorganisatie TUI.

Om toeristen kennis te laten maken met lokale producten en producenten, en om de positie van lokale boeren op de markt te versterken, startte de organisatie het project ‘TUI Cares for Crete – First steps towards a sustainable food destination’. In dit project worden de belangrijkste factoren van het Griekse eiland – toerisme en landbouw – aan elkaar gekoppeld.

Dat doet TUI Care Foundation in samenwerking met Futouris, een Duits initiatief dat zich inzet voor het behoud van vakantiebestemmingen en de duurzame ontwikkeling van de toerisme-industrie, en het Kretenzische landbouwconsultancybureau The Local Food Experts.

Lokale toerisme-industrie

Samen zetten de projectpartners zich in om de producten van deelnemende wijn- en olijfboeren, inmiddels meer dan 75, te promoten bij de lokale toerisme-industrie. Het is de bedoeling dat de hotels en restaurants op het eiland de lokale olijfolie in hun gerechten gaan gebruiken en de wijn serveren. Ook moeten vakantiegangers de producten straks kunnen kopen in winkeltjes op Kreta.

Daarnaast ontstaan er nieuwe mogelijkheden voor excursies. Zo kunnen toeristen een bezoek brengen aan een wijngaard of olijfboer op het eiland. Daar kunnen ze niet alleen de lokale producten proeven, maar ook zien hoe deze worden gemaakt.

Op die manier maken toeristen op Kreta kennis met de Griekse keuken en krijgt de economie op het eiland een impuls. Inmiddels zijn meer dan honderd toerismebedrijven op Kreta bij het project betrokken, waaronder accommodaties van zowel TUI als van andere aanbieders.  

“Om iedereen te laten profiteren, is nauwe samenwerking tussen de economie, landbouw en de toerismesector van belang”

Waardecreatie en werkgelegenheid

Volgens Thomas Ellerbeck, chairman of the Board of Trustees of TUI Care Foundation, laat het project zien hoe groot de potentie van toerisme is voor de lokale waardecreatie en werkgelegenheid in het vakantieland.

“Om iedereen, zowel gasten als lokale bedrijven en de bevolking, te laten profiteren, is nauwe samenwerking tussen de economie, landbouw en de toerismesector van belang. We moeten een gezamenlijk begrip ontwikkelen van wat toeristen belangrijk vinden als zij een vakantiebestemming bezoeken. En in de toerisme-industrie moeten we lokale producten, invloeden en ervaringen promoten. Dit komt samen in ons project op Kreta”, zei Ellerbeck tijdens de lancering van het project op Kreta in juli.

Samen met stakeholders en journalisten bracht Ellerbeck een bezoek aan olijfolieproducent Botzakis, een van de deelnemers van het project. Dit familiebedrijf bevindt zich in Alagni, in de buurt van Heraklion, de hoofdstad van Kreta. Drie broers produceren er sinds 1995 olijfolie, die ze exporteren naar verschillenden landen, waaronder Nederland.

Bij de productie van olijfolie staat kwaliteit voor Botzakis voorop, gevolgd door een duurzame werkwijze. Zo verwerkt het bedrijf zijn reststromen, de pitten van de olijven, als brandstof. Daarnaast maakt de producent alleen gebruik van recyclebare verpakkingen. Bovendien zijn er plannen voor een zonne-installatie om de milieu-voetafdruk van de productie te verkleinen.

Lagere milieu-impact

De duurzame aanpak van Botzakis is geheel in lijn met de uitgangspunten van het TUI-project. Naast een afzetmarkt en meer verbinding met de lokale toerismebranche, moet het project ook leiden tot duurzamere teelt- en verwerkingsmethoden. Om dat te bereiken, hebben de initiatiefnemers samen met de deelnemende boeren en verwerkers een aantal kritieke prestatie-indicatoren (KPI’s) opgesteld. Hierbij staan, naast duurzame energie en verpakkingen, onder andere duurzaam bodem- en waterbeheer en de reductie van chemische gewasbeschermingsmiddelen centraal.

De broers Botzakis hebben hierin al een aantal grote stappen gezet, maar dat geldt niet voor alle boeren en producenten die deelnemen. Met name de traditionele bedrijven werken al decennialang op dezelfde manier. Het kost tijd en vergt bewustwording om ook hen de overstap naar een duurzamere werkwijze te laten maken.

Om dat proces te versnellen, krijgen de boeren en producenten speciale trainingen op dit vlak. De voortgang wordt door de boeren zelf beoordeeld en door landbouwtechnici op het erf gecontroleerd. Dat moet leiden tot landbouw- en voedselproductiemethoden die een positieve impact hebben op het milieu.

“Korte productieketens leiden tot significante reductie van broeikasgasemissies en water- en energiegebruik wereldwijd”

Duurzame voedselproductie

Volgens Maria Valerga, vanuit Local Food Experts bij het project betrokken, kunnen de positieve effecten van duurzame landbouw en voedselproductie nog eens worden versterkt door de toerismesector. “De sector is een belangrijk onderdeel van het wereldwijde voedselsysteem. Om te voldoen aan de voedseleisen van vakantiegangers moeten toerismebedrijven in veel gevallen inkoopbeslissingen nemen die grote ecologische en sociale impact met zich meebrengen. Toeristen verwachten echter wel van deze bedrijven dat ze milieuvriendelijk en sociaal verantwoord opereren”, aldus Vergara.

Daarom is duurzaam management van voedsel- en drankproductieketens binnen de toerismesector, zoals in dit project, van cruciaal belang, vult Sotiris Di. Bampagiouris van Local Food Experts aan. “Korte productieketens kunnen leiden tot significante reductie van broeikasgasemissies, water- en energiegebruik, kosten en afval wereldwijd.”

€ 10 mln per jaar

Het project loopt tot en met 2019. Het is de bedoeling dat de boeren hun landbouwpraktijken tegen die tijd significant hebben verduurzaamd en dat er een vaste afzetmarkt voor hun producten is opgezet.

Het is een aanpak die volgens Thomas Ellerbeck past bij wat TUI Care Foundation met zijn projecten voor ogen heeft. TUI Group, de moederorganisatie van TUI Nederland, heeft de ambitie om vanaf 2020 elk jaar € 10 mln te investeren in dit soort projecten, die een positieve impact hebben op toeristische bestemmingen.

“Als een drijvende kracht voor positieve verandering op vakantiebestemmingen creëert TUI Care Foundation kansen voor individuen, voor de gemeenschap en voor de natuur”, aldus Ellerbeck. “Met de projecten laten we zien dat toerisme een betrouwbare partner kan zijn voor de ontwikkeling van landen.”

Lees ook:

• Interview: Toerisme als aanjager van duurzaamheid en sociaaleconomische groei
• Hoe TUI de kringloop van vliegtuigafval sluit

Foto's: Futouris, via TUI Nederland