Internationale waterstof samenwerking: een update

Auteur: Ingrid Rompa

“Waterstof speelt een belangrijke rol bij de opbouw van de schone energietoekomst", stelde Amarjeet Sohi, de Canadese minister of Natural Resources, tijdens de tiende internationale Clean Energy Ministerial (CEM) bijeenkomst in het Canadese Vancouver. "Canada is er trots op oprichter te zijn van dit initiatief.”

De internationale samenwerking richt zich op de toepassing van waterstof in drie sectoren: de industrie, de transportsector en de gebouwde omgeving. “In Nederland leggen we de nadruk sterk op die sectoren waarvoor moeilijk andere oplossingen te bedenken zijn”, vertelt Noé van Hulst, waterstofgezant bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. “Denk bijvoorbeeld aan de chemische industrie of de staalindustrie. Duurzame waterstof is een van de weinige alternatieven om uiteindelijk tot een CO2-vrije industriële productie te komen.”

Van grijze naar groene waterstof

Op dit moment produceert de industrie voor het eigen productieproces al veel waterstof, weet Van Hulst. “Maar dat is nog wel grijze waterstof, gemaakt uit fossiele brandstoffen zoals gas en kolen. Daar gaat heel veel CO2-uitstoot mee gepaard. De eerste stap is dus bekijken hoe je dit kunt vervangen door blauwe waterstof (afvangen en opslaan onder de grond, red) of - nog beter - door groene waterstof. Hierbij produceer je waterstof uit duurzame energie, zoals zon en wind. Of - en dat gebeurt niet in Nederland, maar onder meer in Canada - uit nucleaire energie.”

Lees ook: Koning opent fabriek voor groene waterstof in Groningen

De industrie is bereid te investeren in waterstoftechnologie en in het opzetten van grootschalige projecten om de implementatie te stimuleren. Dat stelt Benoit Potier, voorzitter en CEO van Air Liquide, en medevoorzitter van The Hydrogen Council. “Om die implementatie op te schalen hebben we echter goede regelgevingskaders nodig. Multilaterale samenwerking is van essentieel belang om de energietransitie te realiseren en de wereldwijde uitdaging van klimaatverandering aan te pakken. Het waterstofinitiatief van de CEM is daar een goed voorbeeld.”

De tweede sector waarop het nieuwe waterstofinitiatief zich richt is transport. Deze sector is volgens de Amerikaanse Environmental Protection Agency (EPA) verantwoordelijk voor bijna een derde van alle broeikasgasemissies. Er zijn al een paar acties te melden in Canada én Europa. Toronto kondigde onlangs een onderzoek aan naar de haalbaarheid van een door waterstof aangedreven spoorwegsysteem. Duitsland begon vorig jaar al met de commerciële lancering van Alstom's Coradia iLint, 's werelds eerste passagierstrein op basis van waterstoftechnologie.

Cruciaal moment

Volgens Christian Zinglersen, hoofd van het Secretariaat van de CEM, is er geen beter moment om deze schone, goedkope en overvloedige energiebron te benutten. "Dit is een cruciaal moment voor waterstof", meent Zinglersen. "Overheden erkennen de rol die waterstof kan spelen in het decarboniseren, en investeerders zijn zich bewust van de waarde, die het wereldwijd kan brengen.”

Als derde optie wordt het uitrollen van waterstof in de gebouwde omgeving genoemd. “Voor Nederland ligt die sector minder voor de hand, omdat er al veel alternatieven zijn”, meldt Van Hulst. “Je moet daarbij afwegen welke oplossing makkelijker toepasbaar is én goedkoper. Waterstof is bijvoorbeeld wel geschikt in bepaalde binnensteden met oude gebouwen. Wanneer het heel duur is om die te verbouwen voor andere duurzame alternatieven, dan kan waterstof daar zeker een belangrijke oplossing zijn. Maar er zijn ook landen die wel grote plannen hebben met waterstof in de bebouwde omgeving. In het Verenigd Koninkrijk wil men bijvoorbeeld waterstof inzetten als vervanging van gas.”

Lees ook: De potentie van waterstof voor woningverwarming

Opslag

Volgens de Canadese onderzoekwetenschapper Peter Gogolek heeft waterstof een grote toekomst. “Ik denk dat we er in de toekomst nog veel van gaan zien”, glimlacht hij. “Het is een belangrijke energiedrager die de sleutel kan zijn tot onze hernieuwbare, groene, carbon-free energietoekomst.”

Eén van de mogelijkheden is opslag van hernieuwbare energie uit wind of zon. “Dat heeft z'n pieken; soms is zijn er overschotten, maar er zijn ook momenten waarop het niet voorhanden is. Waterstof is een manier om elektriciteit op te slaan, zodat het later kan worden gebruikt.”

Wat Nederland betreft is lange termijnopslag een zeer belangrijk onderwerp, knikt Van Hulst. “Als je straks heel veel duurzame energie produceert in de vorm van zonne- en windenergie, dan heb je steeds meer te maken met opslagproblemen. Je kunt energie het gemakkelijkst opslaan in moleculen, daar speelt waterstof een zeer belangrijke complementaire rol in.”

Innovatieprogramma

Welke beleidsmaatregelen Nederland precies bereid is te nemen, kan Van Hulst nu nog niet zeggen. “Dat wordt allemaal uitgeknobbeld in het klimaatakkoord. Er komt in ieder geval een innovatieprogramma waarin veel meer middelen worden uitgetrokken dan voorheen. Er wordt onder meer gekeken naar de verbreding van de zogenaamde SDE++-regeling. Die gold voorheen alleen voor duurzame energieproductie zoals wind- en zonne-energie. Nu wordt de regeling uitgebreid naar CO2-reducerende maatregelen, inclusief waterstofprojecten."

Het gaat volgens Van Hulst niet ‘alleen maar’ om financiële stimulering. “Het gaat ook om adequate marktregulering en certificaten, zodat je goede definities hebt; ook internationaal. Want wat is bijvoorbeeld groene waterstof of blauwe waterstof? Het is belangrijk dat daarover ook uitwisseling plaatsvindt. En over veiligheidsnormen.”

Opschaling

Een van de redenen dat Nederland heeft besloten mee te doen met dit waterstofinitiatief, is de behoefte aan opschaling, aldus Van Hulst. “Kijk maar naar zonne- en windenergie. Twintig jaar geleden was dat nog relatief duur. Door de enorme opschaling heeft een gigantische kostendaling plaatsgevonden. Zo moet je dat ook zien met duurzame waterstof. De technologie is er, maar het moet massaal geproduceerd worden wil je de kosten omlaag brengen. Je kunt onder meer sneller gaan door internationaal kennis, technologie en ervaringen te delen en ook door gezamenlijke projecten aan te gaan.”

Interessante pilotprojecten die op dit moment in Nederland op stapel staan, zijn onder andere H-Vision in de haven van Rotterdam en het Magnum Project in de Eemshaven in Groningen. “We hopen dat deze projecten de komende jaren snel tot definitieve investeringsbeslissingen kunnen leiden.”

Onomkeerbare verschuiving

Nederland is niet het enige land dat zich bezig houdt met investeringen en innovatieve projecten. Tijdens de internationale Clean Energy Ministerial bijeenkomst in Vancouver maakte de Canadese minister Sohi een investering van maximaal $ 30 miljoen bekend voor een nieuw Canadees initiatief, genaamd Breakthrough Energy Solutions Canada (BESC). Het is de bedoeling dat BESC vooruitstrevende bedrijven gaat stimuleren baanbrekende innovaties op het gebied van schone energie op de markt te brengen.

"Canada erkent de noodzaak om anders te gaan denken over de productie van energie, het vervoer van mensen, de energievoorziening van onze industrieën en het verwarmen van huizen”, aldus minister Sohi. “Het tempo van de energietransitie kan van land tot land verschillen, maar het is duidelijk dat de verschuiving naar een schone energietoekomst aan de gang is - en onomkeerbaar is. We kijken uit naar de voortzetting van de samenwerking met onze internationale partners om de ontwikkeling van een wereldwijd beleid, technologie en innovatie op het gebied van schone energie te bevorderen."

Beeld: AdobeStock | Auteur: Ingrid Rompa