Bernard ter Haar, voorzitter van het expertteam Energiesysteem 2050, vergelijkt de energietransitie met een grote verbouwing. “Het is een grote klus. Verbouwen is altijd minder leuk dan het eindresultaat. Maar we weten waarom de verbouwing noodzakelijk is”, zegt hij. Ter Haar is ervan overtuigd dat een klimaatneutraal Nederland in 2050 haalbaar is. Maar dan moet het tempo wel fors worden opgevoerd.
Hollen
Waar de meeste energieadviezen beginnen met een technische stand van zaken, begint het Expertteam juist in 2050. Via backcasting, gebaseerd op het wenselijke eindbeeld, redeneert het wat er moet gebeuren de komende decennia. Zo wordt voorkomen dat Nederland lang blijft hangen in knelpunten die op de lange termijn weinig voorstellen.
Minister Jetten is blij met die stip op de horizon. “We zijn natuurlijk al volop bezig met de energietransitie. De komende jaren zetten we gigantische stappen met wind op zee. Nederland is nu al koploper op zonne-energie. We zijn bezig met de energiewet, de warmtewet en noem maar op. Maar op het ministerie heerst ook nog een gevoel van ongemak. We zijn hard aan het hollen om het duurzame energiesysteem vorm te geven, maar wat is de stip op de horizon? Hoe ziet dat energiesysteem er in 2050 uit? En wat betekent dat voor de keuzes die je nu maakt? Dat hangt allemaal met elkaar samen”, aldus Jetten.
Toekomstbeeld
In 2050 ziet Nederland er volgens de experts anders en beter uit dan nu. Energie komt niet meer uit fossiele brandstoffen. Daardoor is Nederland ook schoner, stiller en groener. De transitie naar 2050 is veel meer dan een technische exercitie. Het gaat ook om zaken als gezondheid, onderwijs, milieu en leefomgeving, sociale cohesie, persoonlijke ontplooiing en (on)veiligheid. Nederland wordt een prettige samenleving waarin we meer met het openbaar vervoer reizen en minder met de auto. Waarin we wonen in compacte groene steden en dorpen met voorzieningen op loopafstand. Het landelijk gebied is gevarieerder: met minder veeteelt en met de teelt van andere gewassen, ook voor natuurlijke grondstoffen. Kortom, een economie gericht op welvaart én welzijn.
Hoe krijg je mensen mee?
Dat zijn mooie plannen, maar hoe krijg je mensen mee? Linda Steg is lid van het expertteam vanuit haar expertise omgevingspsychologie. “Eindperspectief is erg belangrijk”, legt Steg uit. “We moeten niet alleen vertellen dat we iets doen, maar zeker ook waarom. Als mensen dat weten en snappen, dan wordt de bereidheid vele malen groter.” Volgens Steg speelt ook het gevoel van samen en collectiviteit een grote rol. “De energietransitie is geen soloactie. We moeten samenwerken. Dat gevoel van samenhang kan ook uitmaken. Wanneer je het idee hebt dat je er alleen voor staat, kan dat eenzaam en demotiverend voelen. Samen kun je juist de lasten verdelen”, zegt ze
Lokale energiesystemen
Het rapport wijst ook naar de mogelijkheden van lokale energiesystemen. Het idee is dat consumenten – al dan niet in samenwerkingsverband – energie produceren, verhandelen, opslaan en gebruiken. Veel energie blijft in de wijk en bewoners kunnen daarvan profiteren. Maarten Hajer is ervan overtuigd dat wijken een belangrijke rol gaan spelen in het energievraagstuk. Met zijn achtergrond in politicologie en urban planning is ook hij aangesloten bij het expertteam. “Coöperaties van buurtbewoners onderling kunnen heel goed werken. Het heeft een functionele én sociale rol. Zo kan een buurtbatterij meerdere huishoudens van energie voorzien en de buurt letterlijk verbinden. Dat vergroot de sociale cohesie”, zegt hij. Hajer wijst ook naar de wetgeving. “Daar is nog veel te winnen. Wat je bijvoorbeeld in Duitsland en Zwitserland ziet, is dat coöperaties meer mogelijkheden hebben. Een coöperatie is een rechtspersoon, wat het mogelijk maakt om geld te lenen. Dat is heel fijn als je investeringen wilt doen in een lokale energievoorziening. In Nederland is dit nu nog niet mogelijk. In de toekomst hopelijk wel.”
Advies van burgers
Het expertteam heeft ook burgers betrokken bij het onderzoek. Inwoners uit verschillende delen van Nederland kwamen samen in een inwonerraad. Ze spendeerden vier zaterdagen met elkaar om te discussiëren en te adviseren over het energiesysteem van de toekomst. Volgens Jetten is dit een mooie aanvulling op het onderzoek van de experts. “Ik ben er zelf ook een dag bij geweest. Onderweg daarnaartoe was ik benieuwd: welke mensen zijn nou zo gek om vrijwillig deel te nemen aan zo’n inwonerraad en mee te praten over de energietransitie? Eenmaal daar was ik onwijs onder de indruk. Sommige mensen waren al heel actief in het energiesysteem, anderen vonden het interessant om zonder al te veel ervaring mee te denken en ideeën te delen. Dit initiatief laat zien dat iedere inwoner van Nederland die dat wil betrokken kan zijn bij de grote transities waar we nu voor staan.”
Hoe nu verder?
Wat de minister precies met het advies van de experts en de inwonerraad gaat doen, blijkt later dit jaar. Dan komt het kabinet met het Nationaal Plan Energiesysteem 2050 (NPE). Eerder zei de minister dat dit advies belangrijke bouwstenen levert voor dat plan.
Lees meer over energie:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
