Is het overdreven om banken ‘fossiele junkies’ te noemen? Vroeger, toen we als samenleving nog niet veel mis vonden met brandstoffen als olie, kolen en gas, misschien wel. Maar inmiddels, nu banken bijna negen jaar na het klimaatakkoord van Parijs nog altijd investeren in de fossiele industrie, kun je toch wel van een hardnekkige afhankelijkheid spreken.
De bewijzen daarvan stromen immers binnen. Zo kopte The Guardian eind vorig jaar dat banken sinds het Parijs-akkoord biljoenen euro’s in fossiele projecten in ontwikkelingslanden pompten. Ook ontdekten Investico en Follow The Money dat Nederlandse banken die publiekelijk aangaven te stoppen met fossiele financiering, gebruikmaken van ‘loopholes’ om het geld toch die kant op te krijgen. En zelfs nu Milieudefensie een rechtszaak heeft aangespannen tegen ING, sputtert de laatstgenoemde tegen dat het stoppen met de financiering van fossiele brandstofwinning de klimaatproblematiek niet zal oplossen. Terwijl experts van onder meer het Internationaal Energieagentschap wel degelijk zeggen dat we nú met fossiele beleggingen moeten stoppen om de opwarming van de aarde nog te beperken tot 1,5 graden Celsius.
Negen van de tien banken
Het meest recente bewijs dat banken worstelen met hun fossiele portfolio komt van de Europese Centrale Bank (ECB). Die toonde aan dat het beleid van 90 procent van de Europese banken niet in lijn is met het klimaatakkoord van Parijs. Negen van de tien banken in de EU blijken te investeren in bedrijven die maar weinig klimaatactie nemen. Daarmee houden ze niet alleen het fossiele systeem in stand en vertragen ze de overgang naar een schonere economie, volgens de ECB zetten ze ook hun eigen bestaanszekerheid op het spel.
“Deze uitkomst verrast ons niet”, vertelt Quentin Aubineau van BankTrack, een non-profit die het klimaatgedrag van de financiële sector monitort. “Ngo’s en wetenschappers verzoeken banken al langere tijd om te stoppen met het financieren van bedrijven die niet voldoen aan het klimaatakkoord van Parijs. We worden dan vaak uitgemaakt voor activisten. Het feit dat deze studie en de bijbehorende boodschap afkomstig is van de gerenommeerde ECB, een instituut dat absoluut niet activistisch genoemd kan worden, maakt duidelijk hoe urgent de situatie is.”
Benchmarks
Aubineau roemt de ECB voor zijn concrete manier van het meten van klimaatbeleid onder banken. “De analyse is gebaseerd op de plannen van bedrijven waar banken financiering aan verlenen. Dus niet de uitgesproken ambities van die bedrijven om klimaatneutraal te zijn in 2050, maar hun harde plannen voor de komende vijf jaar. Die heeft de ECB vervolgens getoetst aan benchmarks die in lijn zijn met het klimaatakkoord van Parijs. Veel van de bedrijven zitten onder de benchmark, terwijl banken er toch nog in investeren. Dat is echt heel erg relevant om te weten.”
Relevant, vindt hij, omdat er een groot verschil zit tussen uitgesproken intenties en daadwerkelijke actie. “Veel banken zeggen dat hun klanten zich hebben gecommitteerd aan een pad richting een net-zero economy in 2050. Maar in de praktijk houden die zich nog volop met olie- en gasprojecten bezig. Zowel met de uitbreiding van huidige projecten, als nieuwe. Heel weinig banken hebben echt gezegd: hier gaan we niet meer in investeren.”
In gesprek
Dat worden er wel steeds meer. Zo maakte de Britse bank Barclays, een beruchte belegger in fossiele brandstofprojecten, bekend om te stoppen met het financieren van nieuwe olie- en gasvelden. Ook ING kondigde vorig jaar aan om zulk soort investeringen te staken. Toch vindt Aubineau de algehele inspanning van de financiële sector beperkt, of te laat. Bovendien hebben banken het in de voorgaande gevallen vaak alleen over directe financiering aan fossiele bedrijven, projectfinanciering genoemd. “Maar dat betreft slechts 4 procent van fossiele investeringen”, legt Aubineau uit. “Er zijn nog veel meer andere manieren waarop banken kunnen investeren in olie- en gas. Bijvoorbeeld door middel van obligaties.”
Zelf geven banken aan dat ze in gesprek gaan met hun vervuilende klanten. Dat vertelde ook ING-topman Steven van Rijswijk bij de meest recente presentatie van de jaarcijfers van de bank. Maar volgens Aubineau is dat te laat. “Twee of drie jaar geleden kon je dit nog zeggen, met een duidelijke deadline voor je klanten in het achterhoofd. Maar de klanten met wie banken toen beweerden in gesprek te zijn, ontwikkelen nog altijd nieuwe fossiele projecten. Een gesprek alleen blijkt dus niet genoeg om invloed te hebben.”
Eigenbelang
De ECB geeft aan dat het óók in het economische belang van de banken zelf is om klimaatbewuster beleid te voeren. Uit de analyse blijkt namelijk dat 70 procent van de Europese banken vatbaar is voor rechtszaken en andere juridische actie, aangezien ze publiekelijk verbonden zijn aan harde klimaatafspraken. Dat kan in de eerste plaats leiden tot financiële schade, onder meer door het gevaar van zogeheten gestrande activa. Dat zijn bijvoorbeeld olievelden die verplicht buiten werking gesteld zijn, maar die wel nodig geweest waren voor het rendement van een bank. Bovendien kunnen rechtszaken, al helemaal in het geval van verlies, zorgen voor reputatieschade. De ECB redeneert daarom dat een passend klimaatbeleid ook vanuit eigenbelang een verstandige keuze is.
Rode lijn
Hoe moet dat bewuste klimaatbeleid van banken er dan uitzien? Volgens BankTrack is dat heel simpel: bedrijven uitsluiten die vervuilend beleid voeren. “Het feit dat er banken bestaan die fossiele projecten uitsluiten en alsnog renderen, laat zien dat het mogelijk is om geld te verdienen als duurzame bank. We zien enkele leiders op dat vlak, vooral kleinschalige banken. La Banque Postale in Frankrijk heeft het beste beleid, aangezien het fossiele brandstoffen volledig aan het uitfaseren is met 2030 als deadline. Ook Danske Bank en Handelsbanken (respectievelijk Deense en Zweedse banken, red.) sluiten olie- en gasprojecten uit, ook als het gaat om bijvoorbeeld obligaties. Wat deze banken goed doen, samen met bijvoorbeeld echte klimaatbanken als Triodos, is dat ze een duidelijke grens trekken en klanten die fossiele projecten op- of voortzetten geheel uitsluiten. Dit zijn namelijk niet bedrijven die zich willen committeren aan het klimaatakkoord van Parijs.”
Lees ook:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
