Liever nuchtere aanpak dan schaamte en klimaataflaat

Als jongetje van een jaar of zeven, acht ging ik op zondag met mijn ouders naar de kerk, waar als een van de vaste onderdelen De Schuldbelijdenis op het menu stond. Na ongeveer een half uur gaf de priester een teken aan de verzamelde gemeenschap, die uit volle mond: dreunde: ‘Ik belijd voor de almachtige God, en voor uw allen, dat ik gezondigd heb in woord en gedachte, in doen en laten, door mijn schuld, door mijn schuld, door mijn grote schuld.’

De schuldbelijdenis, of de confessie van zonden, houdt in dat je toegeeft schuldig te zijn. Maar gelukkig is daar de figuur van de priester die je na een persoonlijke biecht, waarin je vertelt wat je fout deed of dacht, vergeving van de zonden kan schenken als bemiddelaar van God. Een werkwijze die lange tijd goed werkte. Van topondernemer tot schoonmaker en van directeur tot portier, allemaal gaven ze eens per week volmondig toe in de kern schuldige wezens te zijn. En de priester als bemiddelaar tot het allerhoogste hield de leiding exclusief in handen.

Het hele systeem, gebaseerd op ethiek en ideologie (religie) bleek zoals bekend onhoudbaar. Hypocrisie, misbruik, frustratie en andere ellende maakten plaats voor wetenschap en gezond verstand. Maar omdat ook dat niet altijd tot in de perfectie werkte, lijkt een revival van het schuld- en schaamteverhaal in aantocht. Vlieg-, vlees en andere schaamtes worden daarbij, na de eerste goede bedoelingen, vooral ingezet om elkaar in het maatschappelijk (en social media) debat de maat te nemen. Een groot probleem, klimaatverandering, dat je rationeel en gezamenlijk zo snel mogelijk moet oplossen omdat de tijd nu echt dringt, wordt in een tot niets leidend schuld- en schaamteframe geperst. Nausicaa Marbe schrijft in De Telegraaf: ‘Het reduceert complexe globale processen tot een simpel rancune-verhaal. Daarom is klimaatschuld een ideologisch wanbegrip.’

De solidariteits- en klimaatfondsen (de nieuwe aflaat) die in Sharm El-Sheikh worden opgetuigd vanuit een nieuwe schuldbelijdenis die de rijke landen in koor moeten opzeggen, zouden met kennis van zaken en deugdelijke controle geconstrueerd moeten worden. Corrupte arme landen steken de toebedeelde miljarden niet in infrastructuur, armoedebestrijding of klimaatverandering. De leidinggevende kliek in landen als Pakistan gunt je ook geen aflaat, geen kwijtschelding van je schuld. Ze zal je alleen maar meer laten betalen en via die fondsen in een eeuwigdurende greep proberen te houden.

Onze eigen hogepriester in Qatar pakt het slimmer aan. Heilige Vader Louis van Gaal (71), van katholieken huize, verafschuwt het regime, maar verbindt daar geen conclusies aan, want voetbal heeft de prioriteit. De man die het team altijd boven het individu plaatst, maakt een uitzondering als het om de trainer gaat. Gevraagd naar de korte voorbereiding voor dit WK sprak hij volgens de Volkskrant over de rol van de coach, waar het tijdens dit toernooi nóg meer op aan komt, ‘op de formateur van het elftal, op de mentale capaciteiten van de trainer, op de kunst van snelle overdracht van kennis en informatie.’ Is zo’n korte voorbereiding volgens Van Gaal een voor- of nadeel? ‘Een voordeel. Ik ben de beste coach.’ Ook hier hoog tijd voor een nieuwe generatie met een nieuwe aanpak, bevrijd van schuld, schaamte, ideologie en hogepriesterschap.