Duitsland werkt aan het winnen van lithium met een nieuwe technologie waarbij uit diepe aardlagen heet, lithiumrijk water wordt opgepompt. Sinds een aantal jaar doen wetenschappers en mijnbouwbedrijven onderzoek naar het ontginnen van de Boven-Rijnse laagvlakte in het zuidwesten van Duitsland.
Het in deze geothermische techniek gespecialiseerde Vulcan Energy Resources is het eerste bedrijf dat op commerciële basis dit lithium gaat winnen. Het bedrijf verwacht eind 2025 een werkende installatie te hebben. Volgens Vulcan kan er in de Boven-Rijn genoeg lithium worden gewonnen om jaarlijks een miljoen elektrische auto van lithium-accu’s te voorzien.
Milieuvriendelijk lithium
Op dit moment wordt lithium gewonnen in open dagbouw mijnen, of opgepompt uit ondergrondse pekelvelden die rijk zijn aan lithium. Beide methodes hebben nadelen: open mijnen veroorzaken grote schade aan het landschap, en voor het winnen van lithium uit zoute bodemlagen zijn grote hoeveelheden zoetwater nodig.
De winning van lithium met geothermische installaties belooft hiervoor een milieuvriendelijk alternatief te zijn. De techniek maakt gebruik van hetzelfde principe waar ook aardwarmte-installaties op draaien: uit de diepe ondergrond, op enkele honderden tot duizenden meters diepte, wordt heet water omhoog gepompt. Dit hete water wordt gebruikt om elektriciteit op te wekken.
Nieuwe techniek
De aardlagen waar het water uit wordt opgepompt, bevatten in de Boven-Rijnse laagvlakte hoge concentraties lithium. Dit lithium zit opgelost in het water dat naar de oppervlakte wordt gebracht, waar het met een recent ontwikkeld procedé uit het water wordt gefilterd. Het gefilterde water wordt vervolgens weer terug in de bodem gespoten.
De combinatie tussen energie-opwek en grondstoffenwinning vermindert de milieu-impact van het winnen van lithium aanzienlijk. Er zouden nagenoeg geen schadelijke stoffen bij vrijkomen en Vulcan stelt dat de energie-opwek ervoor zorgt dat het bedrijf klimaatneutraal lithium kan delven. Ook in Engeland en Californië lopen vergelijkbare projecten.
Angst voor aardbevingen
Maar de plannen van Vulcan zijn niet onopgemerkt gebleven bij inwoners van het gebied. Bezorgde burgers hebben zich verenigd in actiegroepen om geothermische boringen tegen te houden, zo valt te lezen in een artikel van Politico. Actievoerders zijn bang dat water uit grote dieptes oppompen tot aardbevingen zal leiden. Dit lijkt niet helemaal zonder reden. In 2006 veroorzaakte een geothermisch project in de buurt van Basel een aardbeving met een kracht van 3,4 op de schaal van Richter. En in 2019 deden geothermische boringen de aarde rond het nabijgelegen Straatsburg schudden.
De Duitse actievoerders zijn niet de enigen die zich verzetten tegen het winnen van lithium op Europese bodem. Een open mijn in Portugal die in 2024 in bedrijf zal gaan, ontmoet veel weerstand van omwonenden. Zij vrezen onomkeerbare aantasting van het landschap. Vorig jaar werd in Servië afgezien van het openen van zo’n mijn na wekenlange en massale protesten. De Serven vreesden voor mogelijke vervuiling van de bodem en grondwater.
Strategische onafhankelijkheid
De activisten komen zo in het vaarwater van de Europese ambitie om meer zelfvoorzienend te worden op het gebied van grondstoffen. Volgende maand zal de Europese Commissie naar verwachting de European Critical Raw Materials Act aannemen. Hierin zijn strategieën vastgelegd om onafhankelijker te worden in de productie van de zogenaamde ‘kritische mineralen’ die belangrijk zijn voor groene technologieën, zoals kobalt, zeldzame aardmetalen én lithium.
Voor de import van lithium is de Europese Unie op dit moment sterk afhankelijk van landen als China, Australië en de Democratische Republiek Congo. De Boven-Rijnse lithiummijn zou een belangrijke stap naar grotere zelfvoorzienendheid voor Europa kunnen betekenen.
Lithium uit Nederland?
Ook in Nederland wordt de mogelijkheid voor het winnen van lithium met geothermie onderzocht. De TU Delft richt zich op het winnen van lithium als bijproduct bij bestaande aardwarmte-installaties. Dit onderzoek staat echter nog in de kinderschoenen.
Het risico op aardbevingen lijkt er in Nederland niet te zijn: aardbevingen met een geothermische oorsprong komen alleen voor in gebieden die tektonisch actief en daardoor aardbevingsgevoelig zijn - wat in de Boven-Rijnse laagvlakte het geval is. Geologen menen dat geothermie geen negatief effect heeft op de relatief stabiele Nederlandse bodem. Door bestaande aardwarmte-pompen uit te breiden met systemen die lithium uit het water kunnen filteren, zou ook Nederland lithiumproducent kunnen worden - zij het op kleine schaal.
Meer over lithium:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in