Het onderzoek werd uitgevoerd door wetenschappers van Dartmouth College in New Hampshire en kende een looptijd van meer dan twintig jaar. Lang kon lastig vastgesteld worden hoeveel schade individuele bedrijven aanrichten aan mens en milieu. Daarom is het moeilijk om specifieke bedrijven juridisch aansprakelijk te stellen voor schade als gevolg van klimaatverandering. Maar volgens de onderzoekers is dat tijdperk voorbij.
"Er hangt al lang een sluier van plausibele ontkenning waarachter elke uitstoter zich kan verschuilen: 'we stoten allemaal broeikasgassen uit, dus wie zegt dat die van mij verantwoordelijk zijn voor uitkomst X, Y of Z?'", zegt professor Justin Mankin van Dartmouth tegen The Washington Post. "We kunnen die rekenkundige exercitie nu uitvoeren."
Combinatie van onderzoeken
De onderzoekers pakten dit als volgt aan. De studie focust zich op de economische gevolgen van extreme hitte, zoals verlies in productiviteit of een lagere landbouwopbrengst. De reden voor deze aanpak is dat hitteschade duidelijk te linken is aan klimaatverandering. Daarnaast leunt Dartmouth op al langer lopende onderzoeken, zoals een publieke database die de uitstoot van de 180 grootste vervuilende bedrijven monitort, in zowel de olie-, gas-, steenkool- en cementsector. Door de combinatie van verschillende studies kunnen de wetenschappers uiteindelijk hardmaken hoeveel individuele bedrijven bijdragen aan klimaatopwarming en hoeveel economische schade dat teweeg heeft gebracht.
Steeds meer klimaatzaken
Tien jaar na de beroemde Urgenda-zaak tegen de Nederlandse overheid is het klimaatrecht - ook wel climate litigation genoemd - in een stroomversnelling geraakt. Waar voor Urgenda hooguit een paar zaken per jaar werden aangespannen in Europa, is dat aantal nu flink opgelopen. In recordjaar 2021 werden ruim zestig overheden en bedrijven voor de rechter gesleept wegens het schenden van milieu- en klimaatafspraken, blijkt uit data van het gerenommeerde Sabin Center for Climate Change Law, een onderdeel van de Columbia Law School.
In de VS lopen ook honderden klimaatzaken. Juist daar kunnen de onderzoeksresultaten van Dartmouth als munitie dienen voor partijen die bedrijven aanklagen. Het Amerikaanse rechtssysteem zit zo in elkaar dat eisers redelijk risicovrij enorme schadevergoedingen kunnen eisen. Dat komt omdat de verliezer niet per se de juridische kosten van de tegenpartij hoeft te betalen. Met de resultaten van het onderzoek wordt het dus eenvoudiger voor eisers om een dollarteken te zetten achter een bepaalde schade.
Schade in het verleden of de toekomst
Maar aan deze kant van de oceaan werkt dat anders. “In Europa is het eenvoudiger om bedrijven aan te spreken op toekomstig schadelijk handelen”, zegt Marieke Faber, advocaat bij New Paradigm. “Deze zaken richten zich op het teweegbrengen van een gedragsverandering en minder op het compenseren van historische schade. We hebben hier ook minder een claimcultuur dan in de VS.”
In Trouw plaatst jurist Jasper Teulings van het Climate Litigation Network ook een kanttekening bij de wenselijkheid van schadeclaims. “Het is toch vaak een rijke staat zoals California die duizend miljard dollar eist van een rijk oliebedrijf. Maar de echte klimaatslachtoffers – in het mondiale zuiden – vissen achter het net.”
Eigen impact inzichtelijk maken
Volgens Faber ondersteunt het onderzoek van Dartmouth dat wat we al weten. “Dat bedrijven met hun uitstoot bijdragen aan het klimaatprobleem is onderkend. Dus of dit onderzoek hier direct tot nieuwe zaken gaat leiden weet ik niet. Maar het is een interessant nieuw aanknopingspunt in de onderbouwing van de economische schade die wordt veroorzaakt door een concreet oliebedrijf.”
Tegelijkertijd kan het onderzoek wellicht ook inzichten bieden over de bredere klimaatimpact van bedrijven. “Bedrijven zijn heel data-gedreven en proberen steeds beter in kaart te brengen wat de milieu-impact van hun activiteiten is. Daar kan deze methodologie wellicht aan bijdragen.”
Lees ook:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
