“Ik ben hier ontzettend trots op”, zegt Tjeerd Jongsma, directeur van het Institute for Sustainable Process Technology (ISPT). “Het is niet makkelijk om universiteiten te laten samenwerken rondom belangrijke thema’s; normaal gesproken zijn het concurrenten van elkaar om dezelfde potjes geld. Binnen het Long Term Program (LTP) onderzoeken ze met elkaar, én met experts uit de industriesector, wat de procesindustrie in de toekomst nodig heeft. Een uniek samenwerkingsverband, dat Nederland nog niet kende.”
Een programma voor de lange termijn
Binnen het LTP schuiven op dit moment vijf Nederlandse universiteiten (Twente, Groningen, Wageningen, Eindhoven en Delft) jonge professoren naar voren, met expertise op het gebied van sociaaleconomische transities, (bio)procestechnologie, katalyse en materiaaltechnologie. De wens is dat dit programma uiteindelijk door alle universiteiten wordt gedragen.
Samen met industrie-experts onderzoeken en bepalen de professoren wat de procesindustrie nodig heeft op gebied van technologie en infrastructuur, om ook in 2050 duurzaam, circulair en concurrerend te kunnen zijn. Deze plannen worden daarna meteen uitgewerkt, ontwikkeld en (op den duur) uitgerold.
De deelnemende professoren zijn niet voor niets jong, zegt Klaartje Rietkerken, director of operations bij ISPT: “Zij zijn in 2050 ook nog met deze onderwerpen bezig en kunnen later weer jonge promovendi naar voren schuiven die hun werk voortzetten. Het LTP is op alle fronten een programma voor de lange termijn.”
De kracht van sandpitting
Niet onbelangrijk: de subsidies die nodig zijn voor dit programma, vanuit de overheid en het bedrijfsleven, zijn op voorhand al geregeld. Naast private bijdragen van het bedrijfsleven, krijgt het LPT publieke bijdragen van universiteiten en kennisinstituten. Verantwoordelijk voor de publieke bijdragen is het TKI Energie en Industrie, die soortgelijke doelstellingen heeft als het LPT.
Met de financiering geregeld krijgen de deelnemende universiteiten als het ware vrij spel om een visie op de toekomst te articuleren, compleet met bijpassende oplossingen. De Britten hebben daar een term voor: sandpitting. Deze opzet brengt verschillende voordelen met zich mee, zegt Jongsma: “Ten eerste zorgt het voor versnelling. En dat is hard nodig. Want als we in 2050 over de technologieën willen beschikken die we dan nodig hebben, moeten we nu al aan de slag met de ontwikkeling ervan.”
“Ten tweede zorgt het voor meer kwaliteit. Als je van tevoren al het commitment van de overheid en het bedrijfsleven hebt (in de vorm van subsidies, red.), is er veel meer ruimte voor kennismobilisatie, creativiteit en out of the box denken.”
Procesindustrie van de toekomst
Maar waar denken de professoren en industrie-experts binnen het LTP dan precies over na? Rietkerken: “De procesindustrie moet in 2050 volledig duurzaam en circulair zijn. Geen afval, geen vervuiling, noem maar op. Maar tegelijkertijd moet de procesindustrie van de toekomst ook goed zijn voor BV Nederland, zoals qua kennis als economisch. En we willen een bepaalde levensstandaard behouden, dus we verwachten niet dat de vraag naar consumentengoederen de komende decennia gaat dalen. Welke technologieën en infrastructuur hebben we nodig om dat allemaal te kunnen waarborgen? Daar draait het LTP om.”
“Je moet dan bijvoorbeeld denken aan industriële processen die kunnen draaien op elektriciteit, ammoniak of methanol”, vult Jongsma aan. “Maar ook aan het circulair maken van die processen, zodat waardevolle grondstoffen in de loop blijven. Professoren en industrie-experts zijn bij uitstek de aangewezen personen om daarover na te denken. Zij hebben de kennis in huis om die toekomstvisie handen en voeten te geven.”
Juist die combinatie van professoren en industrie-experts is essentieel, vervolgt hij: “Professoren denken vaak hoog-over, wat erg belangrijk is. Maar de samenwerking met industrie-experts forceert hen ook om na te denken over de vraag: hoe brengen we het in de praktijk? Oplossingsgerichte conclusies dus.”
Op weg naar een circulaire economie
Het eerste project binnen het LTP is inmiddels al van start gegaan. Het heet TREPS (Trace Removal Using Electrically Powered Separations) en zoals de naam al doet vermoeden, gaat het project over trace removal met behulp van elektriciteit. Jongsma legt uit: “In een echt circulaire economie gebruikt de procesindustrie producten en grondstoffen keer op keer op keer. Maar hoe vaker die producten rondgaan, hoe meer componenten (lees: traces) erin zitten die er ook weer uit moeten. Denk bijvoorbeeld aan allogenen, zoals chloor en fluor. Om een schone loop te houden, moeten die traces gescheiden worden. En dat moeten we op een duurzame manier doen. Elektrificatie is dan een veelbelovende route.”
Binnen het TREPS-project worden de meest veelbelovende technologieën besproken en bepaald om daar vorm aan te geven. En het proces van LPT-projecten van tevoren is ingericht, kunnen deelnemende partijen direct aan de slag. Rietkerken: “We zoeken de juiste personen bij elkaar, zodat alle kennis en kunde omtrent een onderwerp in één ruimte aanwezig is. Vervolgens komen zij een paar dagen achter elkaar bij elkaar. Dan komt er een discussie op gang, onder leiding van een moderator, en werken we langzaamaan richting een conclusie toe. Zo schetsen we per onderwerp de meest veelbelovende routes richting verduurzaming en bepalen we de vervolgstappen om het daadwerkelijk in de praktijk te brengen.”
Knapste koppen mobiliseren
Jongsma benadrukt nogmaals hoe blij hij is met deze samenwerking: “Het stond al heel lang op ons verlanglijstje om universiteiten op deze manier samen te brengen. Het LTP is wat dat betreft nu al geslaagd. Er komen een aantal bijzonder uitdagende decennia aan en daar moeten we de knapste koppen voor mobiliseren. Met dit samenwerkingsverband, deze unieke bundeling van krachten, is dat nu gelukt.”
Het eerste project, TREPS, is inmiddels van start gegaan; het tweede thema is in voorbereiding. Industriële partijen zijn van harte welkom om samen met ISPT toekomstige projecten richting en invulling te geven, zie daarvoor de website.
Lees ook:
Dit artikel is gemaakt door een van onze expertredacteuren in samenwerking met onze partner. Change Inc. werkt met partners die de klimaattransitie aanjagen. Zij kunnen cases presenteren waar anderen zich aan kunnen optrekken en zijn eerlijk over de uitdagingen. Niet één bedrijf is al 100 procent duurzaam, maar veel zijn onderweg. Dankzij ons partnermodel zijn onze artikelen gratis toegankelijk voor iedereen. Benieuwd naar ons partnermodel? Klik hier.
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in