De Duitse onderzoekster en ‘materiaalactivist’ Alicia Valdés heeft een bijzonder leeralternatief gevonden voor tassen. Ze gebruikt kombucha, de gangbare term voor een gefermenteerd goedje van bacteriën, suiker en thee. Als je die geleiachtige substantie droogt, oogt én voelt het als leer – niet van dierenhuid, maar van cellulose (het hoofdbestanddeel van plantencellen). Het kost vrijwel niets, elk exemplaar is uniek, en wie de geur kan verdragen, kan in eigen woonkamer een exemplaar ‘brouwen’.
Scoby
Dat brouwen begint met een speciale kombuchazwam die je kunt bestellen via zakelijke websites of marktplaatsen onder de term ‘scoby’ (symbiotische cultuur van bacteriën en gist). Het ziet eruit als een stukje vlees en bevat vooral azijnzuur- en melkzuurbacteriën.
Valdés voegt die scoby toe aan een afgekoeld theebad (30 graden) met suiker, waarop het materiaal begon te groeien. “De eerste celluloselaag zie je al omhoogdrijven na één tot twee weken,” begint de onderzoekster, “maar als je een dikke laag wil voor een stevige tas, moet je anderhalve maand wachten. Tijdens het droogproces verliest het materiaal namelijk 70 tot 80 procent van zijn volume, omdat de cultuur de thee met suiker opeet.”
Net een kamerplant
Zoals een plant moet je kombuchaleer goed onderhouden. Elke zeven dagen zijn het water en de suiker aan verversing toe, legt Valdés uit. Anders stijgt de zuurgraad en sterven de ‘hongerige’ bacteriën, om nog maar te zwijgen over de scherpe, gefermenteerde geur.
Die wachttijd bevordert meteen de schoonheid van het materiaal, legt Valdés uit. “In het begin is het materiaal heel oneven. Daarna groeit er laagje voor laagje materiaal bovenop en wordt het steeds rechter. Hoe langer je wacht, hoe strakker je leer.”
Gezond afvaldrankje
Kombucha is een eeuwenoude drank die zijn oorsprong vindt in de medicinale wereld van het oude China. Het zit namelijk vol probiotica die goed zijn voor de spijsvertering. De thee die bij kombuchaleer wordt afgegoten bij verversing, kan dan ook gewoon worden gedronken.
Kleur zonder verfproces
Het kleuren van kombuchaleer gaat vanzelf. De tint hangt namelijk af van de theebladeren die je gebruikt. Valdés heeft ook al geëxperimenteerd met andere ingrediënten zoals kurkuma en spiralen als extra toevoeging en dat ging goed: ze bleken kleurvast.
Die natuurlijke processen zijn een stuk duurzamer dan de conventionele verfmethode in de leerlooierij. Volgens Valdés is dat voor de duurzame toekomst van leer een grote plus. “De zoetwatervoorraad in de wereld raakt op. In het Westelijk deel van de Wereld voelen we het misschien nog niet zo, maar in verre landen is het al een dagelijkse realiteit. Voor een groot stuk kombuchaleer heb je misschien 4 tot 6 liter water nodig. Dat is niets.”
Bijenwas en terpentine
De laatste stappen in het geslaagde experiment van Valdés zijn het drogen van de lap op een stuk hout of in de zon, en het coaten van het leer. De onderzoekster gebruikt hiervoor een mengsel van bijenwas, plantaardige olie en terpentine, die ze nog eens drie weken laat drogen. "Anders gaat het materiaal in een natte omgeving plakken, waardoor het biologisch afbreekt”, zegt ze. Die woorden hebben in de circulaire economie meestal een positieve weerklank, maar in het geval van een laptoptas is degradatie niet heel praktisch.
Zonder dier en zonder plastic
De veganistische leervarianten die overal opduiken zijn vaak helemaal niet zo duurzaam. Appelleer en cactusleer moeten bijvoorbeeld gemengd worden met plastic om aan kwaliteitseisen te voldoen. Ze zijn dus afhankelijk van fossiele brandstoffen en door die plastic coating is het materiaal niet (meer) biologisch afbreekbaar.
De Kombucha lapjes van Valdés vallen onder de betere veganistische leeralternatieven. Ze vergen weinig water en mijden de uitstoot van CO2 en het gebruik van lappen grond en gevaarlijke chemicaliën.
Nog niet op schaal
Het brouwen van kombucha is goedkoop en simpel en het gaat niet snel schimmelen. Dat zou de industrie moeten motiveren om de techniek op te schalen voor de commerciële markt voor lederaccessoires. Volgens Valdés zit de barrière nog in de levensduur van het materiaal. “Ik moet nog afwachten in hoeverre het materiaal slijt. Mijn prototypes van twee jaar geleden zijn nog steeds intact, maar er is een lichte witte gloed te zien en wat kleine verschillen in de textuur, wat betekent dat ze toch langzaam afbreken.”
Als je dat vergelijkt met een ander biomateriaal-leeralternatief zoals mycelium, dat zo consistent en sterk is dat het zelfs al voor de bouw wordt gebruikt, heeft kombucha nog een lange weg te gaan.
Ook opmerkelijk:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
