Diederik Samsom: “De green deal is compleet anders dan de normale milieuplannetjes”

“U heeft nogal wat geld te besteden: op de juiste of de verkeerde manier. Dus de verantwoordelijkheid is groot", spreekt Diederik Samsom financiële instellingen toe in een webinar dat Achmea op 3 juni organiseerde.

“Het is niet voor niets dat Achmea juist een webinar over klimaat en duurzaamheid organiseert”, zegt bestuursvoorzitter Bianca Tetteroo in haar opening. Vanuit haar coöperatieve identiteit wil de verzekeraar betrokken zijn bij de vraagstukken die de samenleving raken. “En klimaatverandering is daar natuurlijk een belangrijk voorbeeld van.”

Samsom, sinds 2019 werkzaam als kabinetschef van Eurocommissaris Frans Timmermans, is één van de hoofdsprekers van de bijeenkomst waaraan ook Richard Weurding (Verbond van Verzekeraars), Angélique Laskewitz (VBDO) en Liesbeth van der Kruit (Achmea) deelnemen. Voordat Samsom ingaat op de rol van de financiële sector legt hij eerst haarfijn uit wat de Europese Green Deal zo bijzonder maakt. 

Het milieuplan dat geen milieuplan is 

“De green deal is compleet anders dan de normale milieuplannetjes”, benadrukt Samsom. Ten eerste komt dat volgens Samsom doordat ze blanco begonnen. “Het feit dat we een ambitie konden opschrijven die geen rekening hield met het betaalbare, haalbare en het politieke compromis maar alleen rekening hield met wat planeet aarde van ons verwacht.”  

Het tweede verschil met ‘normale’ milieuplannen is dat problemen in samenhang worden bekeken: biodiversiteitsverlies, vervuiling van water-, land en lucht, CO2-uitstoot en de overgang naar een circulaire economie.

'Europa is in heel veel opzichten een verouderend continent'

Het derde verschil tussen de Green Deal en het gemiddelde milieuplan is dat het een groeistrategie is. “Het is eigenlijk helemaal geen milieuplan. Het is een plan om Europa van nieuw momentum te voorzien", zegt Samsom. Het moet Europa letterlijk van nieuwe energie voorzien. “Europa is een verouderend continent in heel veel opzichten: de mensen worden ouder, de gebouwen, de industrieën...” Kortom, tijd voor verandering.  

Om die verandering voor elkaar te krijgen is Brussel afhankelijk van overheden en bedrijven die in beweging komen. Eerder kende de Europese Unie daarbij een speciale rol toe aan de financiële sector: die zou kunnen bijdragen aan de versnelling bij bedrijven en overheden. Daarom stelde de Europese Commissie een speciale strategie op voor de financiële sector. Als onderdeel daarvan ontwikkelde Europa hulpmiddelen (zoals een taxonomie die aangeeft wat groen is en wat niet) en regelgeving (zoals de Sustainable Finance Disclosure Regulation (SFDR) die financiële instellingen verplicht om te rapporteren over de duurzaamheid van hun producten).  

Eervolle taak voor de financiële sector? 

In hoeverre zit de financiële sector op die taak als aanjager te wachten? Volgens Richard Weurding van het Verbond van Verzekeraars, wordt de urgentie absoluut gevoeld in de sector. “In de plannen zit ook een zekere groeikans, dat zien wij ook.” Tegelijkertijd heeft hij ook een paar kanttekeningen. Zo vreest hij bijvoorbeeld een te grote focus op rapportages. Dat kan verlammend werken. Daarnaast is hij niet blij met de plannen om strengere eisen te stellen aan financiële instellingen waardoor ze meer geld in kas moeten houden. 

Liesbeth van der Kruit, directeur Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, is het eens met Weurding's punt over de kapitaaleisen, maar is tegelijkertijd positief over de SFDR en taxonomie. “Ik denk dat die Europese transparantie-wetgeving ons heel erg gaat helpen, ondanks het feit dat het een hele papierwinkel is, maakt het wel het speelveld duidelijk. En pratend over waarin wij wel en niet kunnen beleggen, denk ik dat die taxonomie heel erg gaat helpen.” 

Samsom reageert op de opmerkingen over de verhoogde kapitaaleisen die het mogelijk moeilijker maken voor financiële instellingen om groene investeringen te doen. Volgens hem zijn deze noodzakelijk om een buffer in de markt in te bouwen om een financiële crisis zoals die in 2008 plaatsvond te voorkomen.   

“Ik wil niks liever dan dat u uw geld met enorme risico's richting duurzame technologie smijt om daar vervolgens als wereld beter uit te komen, maar ik moet ook met alle mensen in dit gebouw de verantwoordelijkheid dragen om prudent om te gaan met het geld wat uiteindelijk van ons allemaal is. Of het nou van consumenten is of via consumenten bij de overheid is beland en daarmee wordt geïnvesteerd. Daar mag je niet al te lichtzinnig mee omgaan. De zoektocht naar die balans is eeuwig en ook nooit af, maar onze waarneming is dat toegenomen risico's het ook rechtvaardigen om toegenomen kapitaaleisen te stellen.” 

‘Geld is het punt niet’ 

“Het geld is er wel, dat is het punt niet", zegt Angelique Laskewitz, directeur van de Vereniging voor Duurzame Beleggers (VBDO), over de mogelijkheid om duurzame investeringen te doen. Tegelijkertijd doet ze een duit in het uitdagingen-zakje, want investeringen in innovatie nemen vaak meer risico's met zich mee. Het gaat vaak om kleine bedrijven, wat heel anders is dan investeren in een energiereus als Shell. “Om de transitie goed voor elkaar te krijgen hebben we juist technologische innovatie nodig. Dat zijn een ander soort bedrijven die gesteund moeten worden.” Zij ziet daar kansen voor beleggers in hun eentje, maar ook in samenwerkingen met de overheid.  

Weurding is het daarmee eens en benadrukt de mogelijkheden van publiekprivate samenwerking. “Juist als het gaat om het investeren in nieuwe technologieën. Innovatieve technologieën die zich nog niet bewezen hebben zijn voor beleggers ingewikkeld, maar juist samen met de overheid kunnen we dat soort dingen meer doen.” Daarnaast denkt hij dat de overheid beleggers kan helpen door meer groene obligaties uit te geven. Op die manier leent de overheid geld van de markt dat het specifiek inzet voor duurzame projecten zoals spooronderhoud of duurzame energiesubsidies. “Dat is een goed instrument waardoor wij ook meer in staat zijn om groen te beleggen.”

De Nederlandse overheid gaf al eens een groene obligatie uit. Wat deed de overheid met de ruim 3 miljard euro die zij hiermee ophaalde?

Zwarte piste 

In het gesprek komen ook een aantal dilemma's naar voren. Wel of niet in een vervuilend bedrijf beleggen, bijvoorbeeld. Waarop de algemene reactie is: ja, maar niet vrijblijvend tot in het oneindige. Zo is het voor Achmea bijvoorbeeld belangrijk dat een bedrijf een transitie-pad heeft en navolgt. “Want een gesprek moet zin hebben”, zegt Van der Kruit. Daarnaast noemt Van der Kruit nog een ander dilemma: is een verzekeraar verantwoordelijk voor de CO2-uitstoot van een vervuilende auto die zij verzekert? “We geven wel een premiekorting op elektrische auto’s", vertelt zij. Maar als zij zichzelf de vraag stelt of Achmea met haar autoverzekeringen bijdraagt aan het realiseren van het Klimaatakkoord van Parijs, dan is het antwoord nee.  

Tegelijkertijd is dit niet alleen de verantwoordelijkheid van een verzekeraar. Moet Brussel met wetgeving komen? Volgens Samsom is hij precies daarmee bezig: CO2-richtlijnen voor auto’s en busjes. Hij noemt het een traject waarin zij afspreken tot wanneer welk type auto nog verkocht mag worden. “En ik kan je vertellen; dat traject gaat steil naar beneden. Dat is een zwarte piste naar nul.” De specifieke jaartallen wil hij nog niet noemen, maar die liggen volgens hem eerder dan we verwachten.

De webinar terugkijken? Doe dat hier.

Klimaatrechtszaak tegen Shell in een notendop 

Hij vindt het autoverzekerings-dilemma vergelijkbaar met de klimaatrechtszaak tegen Shell. “Eigenlijk is het de Shell-uitspraak in een notendop.” De overheid heeft bepaalde wetgeving waaraan een bedrijf voldoet, maar die niet aansluit bij het Klimaatakkoord van Parijs. Waarop de rechter vervolgens zegt: “U moet verder gaan dan wat de overheid u voorschrijft, want u moet binnen de Parijsbeloften van 1,5 graad opwarming blijven. Dat is uw verantwoordelijkheid.” 

Samsom ziet de uitspraak van de rechter daarom niet alleen als een opdracht voor Shell, maar ook voor de overheid om met goede wet- en regelgeving te komen die ervoor zorgt dat bedrijven de doelen van het Klimaatakkoord niet kunnen overschrijden. “Daar zijn we met de Green Deal dus ook mee bezig.” 

Hij vraagt zich hardop af wat de uitspraak van de rechter geweest zou zijn als de Green Deal al van kracht zou zijn, met alle wetgeving die daarbij hoort. “Zoals de twaalf wetsvoorstellen die ik nu aan het maken ben, waaronder het emissiehandelssysteem waar Shell bijvoorbeeld onder valt. En Shell zou zich daaraan houden. Zou de rechter dan nog steeds dezelfde uitspraak kunnen doen als zij onlangs heeft gedaan? Ik denk van niet!” Zo brengt Samsom het gesprek weer terug op het belang van zijn geliefde Green Deal. Noem het milieubeleid, klimaatbeleid of energiebeleid; het staat nu in het hart van waar de Europese Commissie mee bezig is, stelt hij. “Sommigen zullen daar wat gedeprimeerd van raken maar ik word daar ongelooflijk optimistisch van!”

Ondanks de onzekerheden die komen kijken bij het investeren in innovaties, zijn er ook goede voorbeelden te vinden. Bijvoorbeeld in het Brabantse Boekel. Daar verzekerde Achmea alle machines, leidingen en woningen in een ecologische woonwijk. Lees hier waarom de verzekeraar dat deed en hoe het komt dat de woonwijk zichzelf binnenkort een natuurgebied mag noemen.