Plastische chirurgie en chemie: wat spuiten we allemaal naar binnen?

Allereerst een stukje geschiedenis. Want plastische chirurgie is al zo oud als de weg naar Rome. Pak ‘m beet 150 jaar na de stichting van de stad, tekenden Indische heelmeesters technieken op waarin ze uitlegden hoe je door middel van een ‘voorhoofd-flap’ een neuscorrectie kon uitvoeren. En ook in China werden 2.000 jaar geleden al mensen behandeld met hazenlippen.

Oorlogen

Maar plastische chirurgie nam pas echt een vlucht na de gewelddadige oorlogen in de 19e en 20e eeuw. Door landmijnen, granaten en semiautomatische wapens stonden artsen voor medische uitdagingen die de wereld nog nooit had gezien. Met de opkomst van verdovingsmiddelen – waardoor langere operaties mogelijk werden – floreerde de techniek.

Flash forward naar 2018. Het is het eerste jaar dat Nederland cijfers bijhoudt over cosmetische ingrepen. In dat jaar werden ongeveer 250.000 botoxbehandelingen uitgevoerd. Bij ongeveer 140.000 ingrepen werden injectables gebruikt, ofwel fillers. Maar wat zit er eigenlijk in die opvulmaterialen? Leg de rode loper maar uit voor de chemie.

Eiwitrijke botox

Sinds een aantal jaren neemt de populariteit van zogenaamde botoxfeesten toe. Onder het genot van een bubbeltje en een stuk chocola laat men een lip opspuiten, een kraaienpoot wegwerken of een frons als sneeuw voor de zon verdwijnen. Botox is een eiwit dat ook in het lichaam voorkomt. De essentiële eigenschap: het vermindert tijdelijk de beweging van spieren. Botox wordt al decennia gebruikt in de medische wereld, maar de ‘party-toepassing’ werd per toeval ontdekt. Toen een arts een vrouw behandelde met ooglid- spasmen kwamen de gunstige effecten op rimpels aan de oppervlakte. Rimpels ontstaan namelijk door het veelvuldig aanspannen van gezichtsspieren. Botox zorgt dat de spieren ontspannen en rimpels minder diep worden.

Voor het vullen van lippen wordt veelal hyaluronzuur gebruikt, een suiker die van nature in het lichaam voor komt. Het stofje wordt gebruikt in huidverzorgingsproducten omdat het molecuul tot duizend keer zijn eigen gewicht aan water kan vasthouden. Het middel houdt vocht vast en laat het vervolgens geleidelijk los. Ook smeerbaar in een dagcrème wordt het gebruikt om kleine rimpels weg te werken.

Siliconen

De beroemde opvuller voor protheses zijn natuurlijk siliconen. Naar schatting heeft één op de dertig vrouwen in Nederland protheses, waarvan driekwart uit esthetische overwegingen. Siliconen is een rubberachtig, hittebestendig en onbreekbaar materiaal. Het wordt gebruikt voor fopspenen, bakvormen en soorten lijm en kit. Siliconen wordt gemaakt van zuurstof en silicium. Silicium, of kiezel, is een semi-metaal, want de eigenschappen zitten tussen metalen en niet-metalen in. De mens krijg silicium binnen via etenswaren waarna het onze haren, nagels en tanden versterkt.

Maar voor sommigen is dat niet genoeg. Want wie grotere borsten, billen of biceps wil, heeft soms wel 500 gram per implantaat aan siliconen nodig. Het chemische proces achter siliconen is vergelijkbaar met dat van glas. De twee materialen lijken ook best op elkaar. Silicium, in de vorm van woestijnzand, wordt zodanig verhit dat er een vloeibare substantie ontstaat. Vervolgens zorgen zo’n veertig chemische additieven ervoor dat de massa stroperig blijft. Stop deze pasta in een eveneens van siliconen gemaakte huid en tadáá, het borstimplantaat is klaar voor gebruik.

Zoutwatervulling

De laatste tijd is er veel te doen om siliconen implantaten. Ze zouden kunnen lekken waardoor siliconendeeltjes in het lichaam verspreid raken en voor allerlei klachten zorgen, zoals ontstekingen, vermoeidheid en dehydratatie. De verschillende risico’s worden nog steeds onderzocht. In het verleden zijn verschillende alternatieven voor siliconen getest, maar vooralsnog lijkt er geen geschikter materiaal met dezelfde esthetische eigenschappen.

Toch bieden klinieken ook andere chemische verbindingen aan. Wat dacht je van het zakje met zout-watervulling? De zak zelf is in dit geval nog steeds een siliconenprothese. Deze wordt in het lichaam ingebracht en daarna via een slangetje gevuld met een oplossing van zout water. Dit zou een veiliger alternatief zijn dan siliconenvulling, al schijnt het af te doen aan de gewenste vorm. Een andere vulling is hydrogel, een vloeistof op basis van een combinatie van zo’n 99,5 procent zoutwater en klein deel polymeren.

Vet en sojaolie

Wie dicht bij lichaamseigen stoffen wil blijven, kan ook kiezen voor lippofilling: een opvulling van je eigen vet. Dit wordt ergens in het lichaam geoogst, waarna het gezuiverd wordt en elders in het lichaam geïnjecteerd kan worden. Gaat je eigen vet jou als veganist een stap te ver, dan kon je tot een aantal jaar geleden ook kiezen voor sojaolie. Echter kun je de soja als lichaamsopvulling nu beter laten staan. Deze implantaten bleken gevaarlijk te zijn.

De wonderen van de chemische industrie helpen de mens dus een handje met het verwezenlijken van een schoonheidsideaal. De aandachtige lezer heeft ongetwijfeld gemerkt dat één type chemische verbinding schittert in afwezigheid. Op de hydrogel na, valt het eigenlijk best wel mee met onze met plastic gevulde sterren. Je denkt nu wel twee keer na voordat je weer roept dat iemand ‘van plastic is’.