Volgens TNO meten we fijnstof nu op de verkeerde wijze. Bij het vaststellen van concentraties wordt vooral gekeken naar de massa fijnstofdeeltjes in een kubieke meter lucht.
Sommige deeltjes veel schadelijker
Maar het ene deeltje is het andere niet. Zo dringt het super kleine ultrafijnstof veel dieper door in de longen. Die deeltjes zijn dus veel schadelijker, maar tellen nauwelijks mee in de massa. Ook is de chemische reactiviteit van sommige deeltjes groter. Die deeltjes zijn schadelijker.
Verder is het inademen van zout bij een strandwandeling minder schadelijk dan fietsen langs een snelweg waar je roet inademt. “We moeten specifieker kijken naar wat fijnstof is. Wat zorgt ervoor dat het ene fijnstofdeeltje de mens meer schade toebrengt dan het andere?”, zegt Hugo Denier van der Gon, onderzoeker Klimaat en Luchtkwaliteit bij TNO .
Daarnaast is fijnstof op een plek in de stad, waar veel mensen wonen, schadelijker dan langs een snelweg waar weinig mensen wonen. “Je kunt je dan het best richten op het aanpakken van die stadslocatie om zoveel mogelijk gezondheidswinst te halen”, zegt hij.
9000 sterfgevallen per jaar
Door het inademen van vervuilde lucht overlijden volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) wereldwijd 7 miljoen mensen per jaar vroegtijdig. In Nederland wordt dit aantal geschat op 11.000 vroegtijdige sterfgevallen, van wie 9000 door fijnstof.
Daarnaast leidt de gezondheidsschade tot een half miljard euro extra zorgkosten. Het verlies aan welvaart en welzijn door ziektes als COPD zit daar niet in. De sociale kosten door luchtvervuiling in Nederland worden geschat op 10 tot 15 miljard euro per jaar.
In het Schone Lucht Akkoord hebben Rijk, provincies en een groot aantal gemeenten afgesproken ernaar te streven dat in 2030 minimaal 50 procent minder mensen ziek worden van luchtvervuiling.
Vijfstappenplan
Om die doelstelling te halen is volgens TNO een andere aanpak nodig. De concentratie fijn stof in de lucht is deze eeuw flink afgenomen, bijvoorbeeld door de invoering van dieselroetfilters en schonere motoren in het verkeer. Daardoor is Nederland goed op weg de Europese fijnstofnorm te halen.
Na 2015 neemt het aantal verloren levensjaren echter nauwelijks meer af, constateert TNO. Daarom heeft het onderzoeks- en kennisinstituut een vijfstappenplan ontwikkeld om zowel de fijnstofnorm te halen als de gezondheidsrisico’s te verminderen.
Bronnen beter meten
In stap 1 wil TNO de bron van het fijnstof beter bepalen, om een beter beeld te krijgen van de variatie. Die bronnen zijn voor een groot deel al bekend en TNO weet dus al waar het ze het beste kan gaan meten. Nieuw is dat ze nu ook de samenstelling van het fijnstof verder gaat specificeren.
Index van 1 tot 10
In stap 2 worden die metingen en bestaande sensornetwerken ingezet om een landelijk beeld van de fijnstofconcentratie te geven op basis van grootte en reactiviteit van de fijnstof deeltjes. Samen met overheden, andere kennisinstituten en partners als RIVM wil TNO een nieuwe manier ontwikkelen om de gezondheidsschade op verschillende plekken te kunnen vergelijken en hierop te kunnen sturen.
Zo kan op basis van fijnstofmengsels een voorspelling gemaakt worden over de gezondheidsrisico’s, waaruit bijvoorbeeld een index van schaal 1 tot 10 kan rollen.
Acute maatregelen nemen
In stap 3 wil TNO de luchtkwaliteit voor heel Nederland in kaart brengen op basis van rekenmodellen. Daarmee kunnen op lokaal niveau fijnstofkaarten gemaakt worden. Gecombineerd met gegevens van fijnstofbronnen en het weer kunnen dan voorspellingen worden gedaan over fijnstofconcentraties, ook over ultrafijnstof.
Ook kan TNO de herkomst vaststellen en zien waar de meeste mensen samen zijn en waar dus het grootste gevaar dreigt. Daar kunnen gemeenten en provincies dan acute maatregelen nemen.
Impact op gezondheid tonen
In stap 4 wil TNO een zogeheten indicator ontwikkelen die inzicht geeft in de impact op de gezondheid van mensen van het lokale fijnstofmengsel. Hierbij rekent het instituut op innovatieve datatechnologie. In die berekeningen moet met name het ultrafijnstof worden meegenomen want dat heeft de grootste impact op de volksgezondheid. Als je dat vermindert heeft dat een positief effect.
Op basis van deze informatie kunnen omgevingsdiensten en GGD’s in de toekomst gericht aangeven welke maatregelen er lokaal nodig zijn en welke gezondheidswinst dat oplevert.
Handhaven wanneer nodig
In stap 5 gaat het erom lokaal effectief beleid te formuleren. Overheden, bedrijven en andere partijen zouden beter moeten samenwerken om de juiste maatregelen te nemen, zodat de situatie verbetert en beheersbaar wordt. Dat fijnstofbeleid is per plek verschillend. Daarvoor moet de overheid in gesprek met bedrijven, RIVM en GGD’en. Ook moeten er tools komen om te kunnen handhaven als dat nodig is.
Lees hier meer over industriële luchtvervuiling in Nederland
Schrijf je in voor onze Newsbreak: iedere dag rond 12 uur het laatste nieuws
Wil jij iedere middag rond 12 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan! Schrijf je hier in voor onze Newsbreak.
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in