Groeiende bouwmaterialen in plaats van grazende koeien op landbouwgrond

De productie van beton en staal zorgt voor veel CO2-uitstoot, terwijl natuurlijke alternatieven als bomen juist CO2 opslaan terwijl ze groeien. Zolang het houten gebouw blijft staan blijft de CO2 erin opgeslagen. Een win-win dus. Voor veel traditionele bouwmaterialen is er al een natuurlijk alternatief, weet Patrick Schreven. Hij maakte als bouwer in 2013 de switch naar hernieuwbare materialen. In het duurzame dorp waar Schreven aan meebouwt, schat hij dat de woningen voor ongeveer 90 procent uit ‘hergroeibare’ materialen bestaan.

Lees ook: Hout is de klimaatvriendelijke oplossing voor de woningbouwopgave, waarom bouwen we daar niet mee?

Niet alleen hout

Er zijn heel veel soorten biobased materialen, legt Schreven uit. Hout kent iedereen, maar er is veel meer mogelijk. “Het is nu nog een beetje not done, maar je kunt isolatiemateriaal maken van grasvezels, van hennepvezels, schapenwol... Je kunt kurk gebruiken. Er zijn zoveel producten beschikbaar die in heel veel gevallen als afval worden gezien en daarom weggegooid of verbrand worden, terwijl je die prima als bouwmateriaal kan gebruiken.”

Materialen als hennep en schapenwol zijn “direct” te gebruiken. Daarnaast is het mogelijk om in fabrieken een stap verder te gaan. Bijvoorbeeld door lignine uit hout te winnen als natuurlijk lijmmiddel. Of wat dacht je van melkzuur uit planten voor piepschuim? Kortom, voor veel producten is het mogelijk om een plantaardig alternatief te vinden. Dat ziet Christiaan Bolck, programmamanager hernieuwbare materialen aan Wageningen University en Research ook. “De grote delen van een gebouw kun je nu al vervangen.”

De uitdaging zit vooral in het opleiden van vakmensen, een aanpassing van de petrochemie en het optuigen van ketens. Als voorbeeld geeft hij de hoge houtprijzen. Dat komt niet doordat er te weinig bomen zijn voor de vraag. “Het aanbod was er wel aan het begin van de keten, maar houtverwerkingsfabrieken zijn er nog niet voldoende. Daardoor ging de prijs van houten producten door het dak. Zo’n groeistuip heb je natuurlijk nodig om zo’n keten überhaupt op te zetten. Want een ondernemer gaat pas een houtverwerkingsbedrijf beginnen als er voldoende vraag is.”

Kans voor de landbouw

Wat geldt voor de houtverwerkers, geldt ook voor boeren die overwegen om over te stappen op de teelt van gewassen geschikt voor biobased bouwmaterialen, zoals riet dat als isolatiemateriaal.

Er zijn echter ook technische uitdagingen rond de productie en de verwerking van dit soort gewassen én is er nog te weinig vraag naar. “De huidige prijs - en verwachte toekomstige prijs - kan bij lange na niet concurreren met de melkkoe", reageert Bouwe Bakker, landbouwadviseur veenweide bij LTO schriftelijk.

Toch kan de biobased bouwtransitie een kans zijn voor de Nederlandse landbouw, omdat die sector ook CO2 en stikstof moet reduceren. Er komt bijvoorbeeld CO2 vrij in veengebieden die kunstmatig droog worden gehouden zodat koeien erop kunnen grazen. Als deze gebieden natter worden, kunnen er geen koeien meer grazen. Maar andere landbouw is wel mogelijk. Zo is recent een Noord-Hollandse polder onder water gezet voor de verbouwing van lisdodde. Deze rietachtige plant vormt een grondstof voor isolatiemateriaal.

Boeren die bouwmateriaal telen

“Voorlopig is natte teelt een alternatief voor wat voortkomt uit afgedwongen peilverhoging. Dat zorgt dat er geen melkkoeien meer gehouden kunnen worden”, verwacht Bakker. Een gedwongen keus dus. In de toekomst is dat misschien anders als boeren zich gaan specialiseren, uitdagingen rondom de teelt en verwerking zijn opgelost én er een markt voor is.

Schreven verwacht dat die vraag zeker komt. “De technologische kringloop stoot CO2 uit, terwijl de biologische kringloop CO2 opslaat. Dat besef daalt nu in. Als we in 2050 CO2-neutraal en circulair willen zijn, dan moeten we wel meer biobased producten gaan gebruiken.” Ook boeren moet daar volgens hem in mee. “Ik denk dat het noodzakelijk is als we de natuur willen behouden en meer zelfvoorzienend willen zijn.”