Norbert Schotte: 'Boeren hard nodig voor CO2-opslag en biobased bouwen'

De urgentie van het beperken van klimaatverandering is inmiddels doorgedrongen tot politiek Den Haag. Om de klimaatdoelstelling van maximaal 1,5 graad opwarming te halen, schroefden de regeringspartijen de reductiedoelstellingen in het coalitieakkoord op naar 60 procent minder CO2-uitstoot in 2030 ten opzichte van 1990. In 2035 wordt de uitstoot verlaagd met 70 procent en in 2040 met 80 procent. In 2050 zou Nederland volledig klimaatneutraal moeten zijn.

Schijn bedriegt

Dit lijken op het eerste gezicht de reductiedoelstellingen die we nodig hebben, maar schijn bedriegt. Het International Panel on Climate Change (IPCC) becijferde hoeveel CO2 er wereldwijd in de atmosfeer kan worden uitgestoten om niet boven 1,5 graad opwarming van de aarde te raken. We staan aan het begin van 2023 en het resterende wereldwijde CO2-budget is nog maar circa 290 miljard ton. Doorgerekend naar Nederland betekent dit dat we op basis van ons inwonersaantal een CO2-budget hebben van circa 645 miljoen ton. Met andere woorden: met onze huidige CO2-uitstoot - en zélfs als we de reductie-doelstellingen uit het coalitieakkoord halen - overschrijden we binnen 5 jaar het CO2-budget voor 1,5 graad opwarming. Terwijl in het coalitieakkoord staat beschreven ‘Daarom streven we de klimaatdoelstelling van maximaal 1,5 graad van het Klimaatakkoord van Parijs na’, koersen we met de huidige reductiedoelstellingen dus af op een ruim 2 graden opwarming-scenario. Het doel van 60 procent CO2-reductie in 2030 is dus bij lange na niet genoeg om binnen die 1,5 graad te blijven.

Sneller en radicaler

Het probleem is dus niet alleen dat we qua CO2-reductie niet op koers liggen; we gebruiken ook nog eens het verkeerde kompas. Als we gaan rekenen vanuit ons CO2-budget is de tijd van Rutte’s incrementalisme (een benaming voor beleid of besluitvorming waarbij de veranderingen zo klein zijn dat het veranderingsproces zeer geleidelijk verloopt) voorbij. We moeten veel sneller en radicaler onze CO2-uitstoot reduceren. Het IPCC stelt niet voor niets dat negatieve CO2-emissies, dus opslag, essentieel zijn om onze klimaatdoelen te halen.

Boeren hard nodig

En dat is exact waarom we de boeren nu harder nodig hebben dan ooit. Namelijk om gewassen te telen waarin CO2 wordt opgeslagen. Het – tijdelijk - stilgelegde project Porthos in de Rotterdamse haven, een grootschalig CO2-opslagproject in de Noordzee, zou een forse subsidie kunnen krijgen die kan oplopen tot 2 miljard euro. Het idee is dat de CO2-uitstoot van chemiebedrijven uit de Rotterdamse haven straks opgeslagen kan worden in een leeg gasveld op 20 kilometer buiten de Zuid-Hollandse kust. Deze methode is niet onomstreden en volgens critici is CO2-afvang en -opslag (CCS) een dure manier om echte CO2-reductie uit te stellen. Het project staat op losse schroeven nadat de Raad van State in het kader van het stikstofbesluit heeft geoordeeld dat de bouwvrijstelling niet gebruikt mag worden bij bouwprojecten. Kern van mijn boodschap is dat men in Den Haag nog steeds gokt op een industriële carbon sink van CCS, maar dat dat door tal van redenen maar niet van de grond komt.

Biogewassen blinde vlek

Tot voor kort een blinde vlek in Den Haag is het stimuleren van biogewassen die ook grootschalig CO2 kunnen opslaan, zoals lisdodde, hennep of miscanthus. Onder andere dankzij lobbywerk van de Gideonsbende is er net voor kerst een kamerbrief verzonden door ministers Hugo de Jonge en Piet Adema samen met staatssecretaris Vivianne Heijnen, waarin zij aangeven biobased bouwen te willen gaan stimuleren.

Gebruik in bouwsector

Dit is goed nieuws, want biogewassen slaan CO2 op, dragen bij aan herstel van de bodemkwaliteit en zijn wanneer juist toegepast goed voor de biodiversiteit. Kort-cyclische gewassen kunnen vervolgens worden gebruikt als isolatie- of plaatmateriaal in de bouwsector, waardoor de CO2 langdurig blijft opgeslagen in gebouwen. Dit is de toekomst van de (land)bouw. Dan werken we mét de natuur in plaats van tégen de natuur.

Veestapel inkrimpen

De landbouw kan deze transitie naar grootverbouwer van biobased materialen maken en daarmee een van de meest innovatieve sectoren van Nederland worden, daar zijn wij van overtuigd. Het is een ultieme kans nu de veestapel fors moet inkrimpen. Ook in de bouw zien we steeds meer partijen de transitie maken naar bouwen met biobased materialen. Dat moet ook, want enkel de productie van bouwmaterialen draagt voor 11 procent bij aan de mondiale CO2-uitstoot. Deze twee sectoren hebben een immense potentie als zij intensief gaan samenwerken én worden gestimuleerd vanuit de politiek.

Sturen op maximale uitstoot

Om hierin de noodzakelijke versnelling te realiseren is anders sturen vanuit de politiek een must. Niet sturen op reductie van CO2-uitstoot ten opzichte van 1990, maar sturen op een maximaal CO2-budget én CO2-opslag in vezelgewassen te gelde maken. Dan ontstaat een andere manier van denken en handelen en ontstaat ook een verdienmodel voor het telen van biobased gewassen. Zo kunnen boeren en bouwers samen de grootste aanjager worden van een regeneratieve samenleving: een samenleving die meer CO2 opslaat dan uitstoot en onderdeel is van de natuur in plaats van dat we er alleen maar gebruik van maken.

Norbert Schotte is transitiemaker en een 'Gideon'. Als één van de initiatiefnemers van de Gideonsbende staat hij voor het versnellen van de transitie naar een duurzame en gezonde gebouwde omgeving.

Gideon - Building Transition Tribes is een beweging die bestaat uit verschillende mensen en verschillende bedrijven en initiatieven. Een verandering wordt namelijk niet top-down opgelegd of bedacht en uitgevoerd. Om de bouw- en vastgoedsector echt in beweging te krijgen en verandering te realiseren gaan ze samen aan de slag. Dit doen ze met zelfsturende tribes. Een tribe voor Energietransitie, Materialentransitie en Sociale transitie.

Lees ook:

• ‘Anderhalve graad opwarming komt steeds sneller dichterbij’
• Rijkere landen moeten al in 2034 stoppen met olie en gas
• Professor en IPCC-auteur Blok: via ratelmechanisme op weg naar 2 graden opwarming
• Nestlé en Vreugdenhil gaan samen met veehouders broeikasgassen halveren
• Hoe een kleine kast het klimaatprobleem kan oplossen
• Vertraging CO2-opvang en opslag via Porthos-project schiet gat in klimaatdoelen