Van den Bosch belt voor het gesprek in vanuit Tokyo, Japan. Hij is er op bezoek omdat zijn bedrijf sinds kort zaken doet met een Japanse opdrachtgever. Omdat het warm is in Tokyo, zit hij in een T-shirt op een terras. “Tegenover het Harry Potter-museum”, vertelt hij met een lach.
In 2017 startte Van den Bosch samen met architect Thomas Rau en zes andere initiatiefnemers Madaster. De naam van het bedrijf is een duidelijke knipoog naar Kadaster, een dataplatform dat eigendomsrechten in de vastgoedsector registreert. Madaster registreert ook informatie over vastgoedprojecten, maar dan op het gebied van milieu-impact en circulariteit. Per gebouw wordt vastgelegd welke materialen er gebruikt zijn, wat daarvan de ecologische voetafdruk is en wanneer de materialen vervangen moeten worden. Al die informatie wordt gebundeld in een materialenpaspoort dat eigendom blijft van de gebouweigenaar – ook als een pand van eigenaar wisselt. Zo’n paspoort zou het hergebruik van materialen makkelijker moeten maken wanneer een gebouw gesloopt wordt of aan renovatie toe is.
Internationalisering
Dat Van den Bosch vanuit het buitenland inbelt, staat onbedoeld symbool voor de recente ontwikkelingen van Madaster. Hij geeft aan dat er de afgelopen jaren flink is ingezet op internationalisering. Het bedrijf is inmiddels actief in zeven Europese landen, heeft klanten in Japan en Australië en onderzoekt mogelijkheden in de Verenigde Staten. “Niet omdat we zo nodig internationaal kantoortje willen spelen, maar omdat je internationale samenwerking nodig hebt om de circulaire economie te laten slagen. In Nederland hebben we bijvoorbeeld geen kopermijnen, daarvoor moet je naar het buitenland. Een fabrikant van constructiematerialen wil alleen maar samenwerken met een partij die internationaal bezig is.”
‘Refurbishen’
Het portfolio van Madaster is omvangrijk. Van den Bosch spreekt van ‘duizenden gebouwen’ waarvoor zijn bedrijf een materialenpaspoort heeft ontwikkeld. “Van in het oog springende gebouwen, zoals Valley in Amsterdam (een grootschalig woon- en werkproject op de Zuidas, red.), tot rijtjeshuizen van veertig jaar oud. We hebben bijvoorbeeld paspoorten gemaakt voor 450 woningen in Duitsland die tussen 1950 en 1970 zijn gebouwd door het Amerikaanse leger. Maar ook voor nieuwbouwwijken, kantoorgebouwen en ziekenhuizen.”
De grootste winst van een materialenpaspoort zit volgens Van den Bosch in het creëren van inzicht. Met dat inzicht kunnen er uiteindelijk duurzamere keuzes gemaakt worden. De gedachte luidt: als je weet welke grondstoffen er in een gebouw zitten, kun je die bij de uiteindelijke sloop van het pand makkelijker hergebruiken. Maar ook bij de renovatie van een gebouw biedt een materialenpaspoort kansen. “We zagen bijvoorbeeld kozijnleveranciers die bij de renovatie van een gebouw voorheen volledig nieuwe kozijnen leverden. Maar in hun kozijnen zit aluminium, wat een schaarse grondstof aan het worden is. Aan tweedehands aluminium is ook een tekort. De leveranciers zijn daarom gaan kijken naar bestaande kozijnen en zijn die gaan refurbishen. Ze vervangen alleen de rubberen glasafdichtingen en het dubbel glas. De rest blijft. Op dat gebied kan een materialenpaspoort dus echt winst opleveren.”
Motivaties
Waarom zouden gebouweigenaren eigenlijk geld betalen om vast te leggen welke grondstoffen er in hun gebouwen zitten? Van den Bosch legt uit dat ze daar meestal drie redenen voor hebben. Allereerst kan het strategisch zijn om in te zetten op duurzaamheid, en het gebruik van een materialenpaspoort is daartoe een stap in de goede richting. “Vastgoedbedrijven merken bijvoorbeeld dat er alleen mensen voor ze komen werken als ze iets doen op het gebied van duurzaamheid. Dus het aantrekken van talent in markten waar talent schaars is, dwingt eigenlijk om duurzaam te werken. Maar het kan ook strategisch zijn vanuit een standpunt dat duurzamer bouwen leidt tot betere prestaties en kwaliteit op de lange termijn.”
Dat raakt aan de tweede reden die Van den Bosch signaleert, namelijk een financiële drijfveer. “Niet-circulair bouwen is op de korte termijn misschien nog voordeliger, maar duurzaam bouwen loont juist op de lange termijn. Dus als je een gebouw milieubewuster in elkaar zet, toekomstbestendiger, dan is het ook gelijk meer geld waard.”
Tot slot zullen ontwikkelaars op termijn gebruik móeten maken van diensten als die van Madaster, meent hij. “Grote bedrijven zijn nu al door de CSRD verplicht om te rapporteren over hun impact. En die regels worden steeds strikter en gaan voor steeds meer bedrijven gelden. Op termijn zul je de informatie die Madaster verstrekt dus wel nodig hebben, anders ben je niet meer compliant.”
Het goede beeld?
Met het oog op de klimaatdoelen van Parijs staat de gebouwde omgeving voor een enorme opgave. Gebouwen zijn verantwoordelijk voor ongeveer 37 procent van het totale energieverbruik in Nederland. Nieuwbouw en renovatie zijn daarbij goed voor 6,4 procent van de totale nationale CO2-uitstoot. Er moet dus een flinke verduurzamingsslag plaatsvinden, en circulair bouwen is daar een belangrijk onderdeel van.
Het beeld dat van circulariteit in de bouw heerst, is niet rooskleurig. Vincent Gruis, hoogleraar woningbeheer aan de TU Delft, vergeleek het met een peuter die “al een beetje kan lopen, maar nog kinderschoentjes aan heeft.” Circle Economy berekende in 2022 dat maar 8 procent van de gebruikte materialen in de bouwsector echt circulair is. Hoewel 88 procent van het bouw- en sloopafval wordt gerecycled, gaat dat hoofdzakelijk om betonpuin dat een tweede leven krijgt als fundering voor wegen. Omdat die toepassing laagwaardiger is dan waarvoor de grondstoffen initieel bedoeld waren, spreekt men van downcycling. Dat zit echte circulariteit in de weg.
Van den Bosch erkent dit, maar vindt het geschetste (negatieve) beeld onvolledig. “Het is een beetje flauw om te zeggen, maar of het goed gaat met circulariteit in Nederland is sterk afhankelijk van de definitie die je hanteert. Je moet de hoeveelheid hergebruikte materialen eigenlijk niet als maatstaf nemen. We slopen in Nederland namelijk niet heel veel gebouwen, we bouwen er vooral veel bij. Dus de stroom aan materialen zal voorlopig niet groot worden. Bovendien is de sector nu nog niet genoeg ingericht op hergebruik. Maar als je als maatstaf neemt hoeveel gebouwen er worden gebouwd met het idee om hergebruik in de toekomst mogelijk te maken, dan zie je juist dat het heel goed gaat in Nederland. Ik zie daar echt een verbetering. Ook kun je bijvoorbeeld kijken naar de hoeveelheid kantoren die zijn omgebouwd naar woonappartementen in plaats van ze te slopen. Dat wordt niet herkend als circulariteit, maar is wel een positieve ontwikkeling die op grote schaal plaatsvindt.”
Inzicht leidt tot handelen
Uiteindelijk hoopt hij dat de materialenpaspoorten van Madaster ertoe leiden dat mensen die werkzaam zijn in de vastgoed- en infrastructuursector meer inzicht krijgen in de ecologische voetafdruk van hun gebouwen en de mogelijkheden van hergebruik. “Want met dat inzicht kun je namelijk gaan handelen. Dat kan het ontwerpen van nieuwe gebouwen zijn, of het beheren van een vastgoedportefeuille, dus welke gebouwen je moet kopen of juist moet afstoten. We zijn er sterk op gericht om met data zulke inzichten te kunnen verschaffen. Uiteindelijk willen we die data publiekelijk beschikbaar maken, zodat nog meer mensen er iets mee kunnen gaan doen. Dat zien we als onze toevoeging aan de maatschappij.”
Lees ook:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
