De noodzaak tot verduurzaming in de zorg is hoog. Uit eerder onderzoek van DuurzaamBedrijfsleven bleek dat zorginstellingen slechts mondjesmaat bezig zijn met verduurzaming. De eerste zorg gaat – terecht – uit naar de patiënt, maar daarmee worden waardevolle kansen om te verduurzamen vergeten. Efficiënter omgaan met energie, afval en voedsel levert al snel flinke kostenbesparingen op. Dat geld kan weer terugvloeien naar betere zorg.
Er zijn wel degelijk mogelijkheden in de zorgsector om te verduurzamen op financieel rendabele wijze. DuurzaamBedrijfsleven zocht uit hoeveel er bespaard kan worden op de genoemde drie pijlers en welke zorginstellingen een voorbeeld zijn voor de rest.
1. Energie
De grootste kostenpost voor zorginstellingen vormen de energiekosten. Dit blijkt uit gegevens van onderzoeksinstituut TNO Centrum Zorg en Bouw. Het energieverbruik is tevens de grootste bron van CO2-uitstoot. Tegelijkertijd liggen de manieren om te verduurzamen voor de hand. Betere isolatie, LED-verlichting of de installatie van zonnepanelen kunnen allemaal helpen.
Besparing: Uit onderzoek van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) blijkt dat eenvoudige energiebesparende maatregelen in zorginstellingen al een energiebesparing opleveren van 15 procent. Concreet betekent dit jaarlijks een kostenvermindering van €115 mln en een CO2-reductie van 600 kiloton.
Voorbeeld: Het Lievensberg Ziekenhuis in Bergen op Zoom is met een ESCo in zee gegaan om energie te besparen. Samen met Honeywell Building Solutions bespaart het ziekenhuis nu jaarlijks € 137.500 op energiekosten. “Een ESCo heeft de technische kennis om gebouwen te verduurzamen en maakt de voorberekende energiebesparing waar”, vertelde Rob Moelker, hoofd facilitaire dienst van het Lievensberg Ziekenhuis, in een interview. “Honeywell presenteerde ons energiebesparende maatregelen tegen een kostenneutrale prijs. Dat we alle investeringskosten zouden terugverdienen met de energiebesparingen was voor ons de reden om voor deze oplossing te kiezen.”
Honeywell installeerde een warmtepomp en een warmtekrachtkoppeling die voor het hele ziekenhuis elektriciteit opwekt. Jaarlijks leveren de nieuwe installaties het ziekenhuis (met 350 bedden) een besparing van € 101.000 op. Inmiddels is ook de luchtbehandelingskast gerenoveerd, die een jaarlijkse besparing oplevert van € 36.500.
2. Afval
Volgens MVO Netwerk Zorg (een onderdeel van de organisatie MVO Nederland) vormt afval vanuit milieuoogpunt na energie het belangrijkste aandachtspunt voor zorginstellingen. Afval wordt in zorginstellingen vaak slecht gescheiden en gaat daardoor met de verkeerde stroom mee. Ook het gebrek aan een duurzaam inkoopbeleid zorgt er vaak voor dat er onnodig veel afval is.
Besparing: In ziekenhuizen veroorzaken bedrijfsafval en gevaarlijk afval samen 25 procent van de milieubelasting. Dat blijkt uit onderzoek van de vereniging Milieuplatform Zorgsector (MPZ). In verzorgingshuizen veroorzaakt bedrijfsafval 16 procent van de milieubelasting; de helft daarvan bestaat uit incontinentiemateriaal. (Gevaarlijk afval, zoals medicijnen of menselijk materiaal, speelt in verzorgingshuizen nauwelijks een rol.) De afvalkosten bedragen in ziekenhuizen 12 procent en in verzorgingshuizen 8 procent van de totale milieukosten.
Voorbeeld: Het Diaconessenhuis Leiden heeft in 2004 zijn afvalscheiding vernieuwd. De aanleiding hiervoor was dat afval vaak niet met de juiste afvalstroom werd afgevoerd en dat afvalinzamelaars hiervoor flinke kosten in rekening brachten.
Allereerst heeft het ziekenhuis alle afvalstromen bij één afvalinzamelaar ondergebracht. Vervolgens heeft het ziekenhuis gecontroleerd of de afvalbakken op strategische plekken staan. In een aantal gevallen is besloten om de interne ophaalfrequentie te verhogen. Ook werd er een afvalgids samengesteld die precies per afvalstroom aangeeft wat er wel en niet in thuis hoort. Een foto toont telkens de bijbehorende afvalcontainer. Een medewerker van de logistieke dienst bezocht vervolgens alle afdelingen. Die bekeek samen met de teamleiders of de regels bekend waren, of medewerkers deze ook naleefden en of ze de afvalstromen juist op het etiket noteerden.
Na een jaar had het ziekenhuis een afvalscheidingspercentage van 49 procent. Volgens het MPZ is dat een goede score.
3. Voedsel
Neem een dag een kijkje in de keuken van een gemiddeld ziekenhuis, verzorgings- of verpleegtehuis, dan valt al snel op hoe enorm veel voedsel er wordt weg gegooid. Volle borden die terug komen in de keuken, te veel ingekocht voedsel, et cetera. Dit behoort tot de dagelijkse gang van zaken in veel instellingen.
Besparing: Uit onderzoek van MVO in 2013 blijkt dat 30 tot 60 procent van het uitgedeelde voedsel in zorginstellingen in de afvalbak belandt. Volgens onderzoek van Unilever Food Solutions is er bij bedrijven en instellingen 90 procent voedselafvalreductie mogelijk.
Voorbeeld: Ziekenhuis de Gelderse Vallei (ZGV) in Ede staaft de uitkomst van het onderzoek van Unilever Food Solutions (een grote voedselservicemultinational). Dit ziekenhuis heeft als eerste in Europa het voedselprogramma ‘At your request’ in gebruik genomen. Dit programma is ontwikkeld door het Amerikaanse bedrijf Sodexo Health Care. Dat betekent dat iedere cliënt in het ziekenhuis zelf kan kiezen wat en wanneer hij eet op basis van een uitgebreide menukaart. Op die manier wordt de gezondheid van de patiënt bevorderd, want hij kan eten waar hij zin in heeft.
Het programma ‘At your request’ zorgt bovendien voor grote voedselbesparing, aangezien de cliënt eet wat hij lust en op dat moment trek in heeft. Op die manier worden borden dus vaker leeggegeten. In de VS zijn al zo’n 500 ziekenhuizen die ‘At your request’ gebruiken.
Een woordvoerder van het ZGV zegt over het programma: “Er wordt heel gericht besteld en daardoor neemt de derving met negentig procent af; er is nagenoeg geen afval.” Ook qua inkoop biedt het concept voordelen, omdat goed is bij te houden wat wanneer besteld wordt en daarop kunnen de bestellingen worden aangepast.
Tips voor succesvolle verduurzaming
De organisatie MVO noemt vijf tips voor succesvolle verduurzaming in de zorg. Ten eerste is het nodig met kleine stappen te beginnen en vervolgens de verduurzaming steeds verder uit te breiden. Ten tweede is creativiteit een vereiste: een innovatieve blik op de instelling en de thema’s die binnen de branche spelen.
Betrek verder personeel, collega’s, cliënten en bezoekers bij alle initiatieven. Laat ze bewust worden van de verduurzaming. Als vierde noemt MVO samenwerking met partijen in de zorgsector en in de keten.
De laatste tip voor zorginstelling is communicatie over de activiteiten: bijvoorbeeld op de website van de betreffende instelling of regionale kranten. Bijkomend voordeel is een verbetering van de reputatie.
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
