Opinie: Als beste getest

De industrie rondom duurzaamheid wordt professioneel en daar horen prijzen en lintjes bij. Maar het is ook de triomf van competitie over diversiteit, stelt Tobias Stöcker.

Het is weer zover, de groene lintjes worden uitgereikt aan de meest groene medemens. Een mooi initiatief van GroenLinks. Het geeft de vele onzichtbare helden van de groene beweging even een speciaal moment in de spotlights. Voor die groene helden zijn steeds meer prijzen te winnen. Professionals in het vak van duurzaam ondernemen kunnen hopen op de verkiezing van CSR Manager van het Jaar. Mvo-verslagleggers van de grote bedrijven kunnen meedingen naar de Kristalprijs 2013 voor het meest transparante jaarverslag. Ook een plek in de Duurzame 100 van Trouw zou niet verkeerd staan voor de persoonlijke profilering. En als het niet lukt met een van deze onderscheidingen, dan kan je nog altijd een gooi doen naar de Duurzaamheidsprijs Bollenstreek of het lokale equivalent in jouw gemeente.

Als het niet lukt met de Duurzame 100 van Trouw, dan kan je nog altijd een gooi doen naar de Duurzaamheidsprijs Bollenstreek.

Voorop gezet: Het benoemen en belonen van mensen en organisaties voor hun duurzaamheidsprestaties is zowel mooi, als waardevol. Het vieren van successen behoort niet voor niets tot de krachten van verandering. Maar wat is het gevolg van de ongelofelijke hoeveelheid van onderscheidingen die de laatste jaren zijn ontstaan? Doet het iets af aan de prijs als hij uitgroeit tot bureaucratisch transparantiemonster of zo lokaal is dat er maar een handvol partijen voor in aanmerking komen? En hoe besluit je nou eigenlijk of een koeriersdienst met gehandicapte chauffeurs duurzamer is dan een initiatief om de honingbij te redden?

Beste, snelste, grootste, groenste

Wat mij vooral opvalt is het feit, dat al die prijzen en nominaties zich fundamenteel niet afzetten van conventionele onderscheidingen. Het recept volgt de wetten van de competitie, van marketing en de tijdsgeest van 'iedereen beroemd'. De beste, snelste, grootste, meest transparante of meest groene (wat dat dan ook mag zijn) wint. Het is dan ook logisch dat de wet van inflatie ook hier van toepassing is.

In de opzet van al deze onderscheidingen mis ik in het bijzonder één beginsel. Eentje die het bij de omzetting van duurzaam ondernemen ook altijd moeilijk heeft om overeind te blijven: 'celebrate diversity' - het principe dat rijkdom voortkomt uit verscheidenheid en niet uit een voorsprong op de rest. Deze wetmatigheid zie je heel goed terug in de natuur. Ecosystemen overleven beter als zij veel biodiversiteit kennen en verschillende soorten elkaar in een zeker evenwicht houden. Ecologen noemen dit 'resilience' (veerkracht). Maar als er één soort is die het beter doet dat dan alle anderen, stort het hele systeem op termijn in. Daarom blijven monoculturen alleen in stand als de mens er aan blijft werken (thuis noem je het onkruid wieden).

Niet voor niets is het de schijf van vijf en niet de schijf van één.

Bij mensen werkt het niet anders, bijvoorbeeld met onze voeding. Niet voor niets is het de schijf van vijf en niet de schijf van één. En ja, ook in ons denken leidt diversiteit in kennis en zienswijzen tot betere resultaten, zoals de innovatiewetenschap al heeft geconcludeerd.

Conventionele prijzen en nominaties vervullen zeker een waardevolle rol, maar blijven toch hangen in een monocultuur van 'de beste, snelste, groenste'. Bovendien vergelijken ze vaak appels met peren. Terwijl juist het onderwerp duurzaamheid zich leent voor een soort waardering die 'anders' beloont in plaats van 'beter'. Misschien zouden we bij het bedenken van nieuwe onderscheidingen ons beter kunnen laten inspireren door de 'Warme Douche' zoals het tv-programma Radar die uitreikt, dan door de commerciële ranglijsten en superlatieven die de Winnaar van het Jaar uitroepen. Geen competitie, wel winnaars.

---