Wat is beter voor het milieu: een e-reader of een papieren boek?

Het e-book is inmiddels al 13 jaar op de markt; de Amazon Kindle verscheen eind 2007 op de markt in de Verenigde Staten. Sinds die tijd zijn er veel meer merken gekomen en is de techniek verbeterd. Inmiddels vraagt een e-reader nog maar zelden om stroom (mits hij geen internetverbinding heeft) en passen er duizenden boeken op. Het scheelt op vakantie alleen al gigantisch veel ruimte en gewicht in je koffer of backpack.

Maar is het daarmee ook duurzamer dan een ouderwets papieren boek? Sinds de uitvinding van de boekdrukkunst in 1440 werd uitgevonden door Gutenberg neemt het gedrukte boek een centrale rol in de wereld in. En zelfs daarvoor werden door geleerden handgeschreven werken al gebruikt om informatie over te dragen.

We lezen meer dan vroeger

Voor de gemiddelde hedendaagse mens is het boek nog steeds een bron van lering ende vermaak. In 2020 kochten we in Nederland 41 miljoen boeken; 2,4 boek per Nederlander. Dat is opvallend genoeg méér dan in 1980, toen het op 2,36 boek per Nederlander lag. Ondanks de komst van allerlei concurrentie voor het boek, in de vorm van smartphones, sociale media, streamingplatforms en videospelletjes, blijken ‘we’ meer te lezen dan veertig jaar geleden. In die verkoopcijfers zitten ook de e-books.

Hoeveel CO2 voor een boek?

Maar we zijn hier niet om te praten over hoeveel we wel of niet lezen in Nederland. Het gaat om duurzaamheid. De vraag wat duurzamer is, een e-book of een gewoon boek, was al in 2009 actueel. Toen deed consultancybureau Cleantech Group een onderzoek naar de CO2-uitstoot van boeken en van de toen nog nieuwerwetse Amazon Kindle.

Bij de productie van een Kindle komt 168 kilo CO2 vrij. Bij het maken van een boek 7,46 kilo. Inmiddels zullen deze cijfers iets anders zijn, omdat de productie van apparaten efficiënter is. Maar zelfs toen was het voordeel van een Kindle al duidelijk: na 22,5 boek bereik je het break even-punt, elk boek dat je daarna digitaal leest is CO2-winst, ten opzichte van iemand die alles op papier koopt.

Aangezien de gemiddelde e-reader het tegenwoordig jaren volhoudt, is zelfs voor de sporadische lezer de e-reader dus de groenere keuze. Hoe kan dat? Hoewel het maken van chips, beeldschermen en batterijen veel energie kost, is ook papierproductie een energie-intensief proces. Het scheiden van de bestanddelen in hout, het bleken van papier - het zijn chemische processen die veel hitte en grondstoffen vragen. Daardoor is de CO2-uitstoot van een velletje papier relatief hoog. En aangezien je veel meer papier nodig hebt voor 22,5 boeken, dan je energie nodig hebt om zoveel boeken te downloaden en op de e-reader te zetten, wint de digitale wereld al snel.

Duurzamer papier voor boeken

Wil je de romantiek en het gevoel van papier niet vaarwel zeggen, maar wel bewust leven? Dan is er misschien hoop. Verschillende bedrijven werken aan duurzamere versies van papier. Papier gemaakt van steen bijvoorbeeld. Of papier dat helemaal bestaat uit gerecycled materiaal. Beiden van Nederlandse bodem.

Is streamen dan ook duurzaam?

Houdt je niet van boeken, maar ben je wel gek op films of games? Dan komt er misschien ook wel eens een vraag bij je op: is het tijd voor streamingschaamte?

Het antwoord lijkt nee: al in 2014 was streamen duurzamer dan een dvd produceren en verschepen. Ook bij muziek is het meestal beter om een cd te streamen, dan hem te kopen. Maar hoewel dit per album of dvd waar is, lijkt onderzoek in de muziekwereld te tonen dat de uitstoot van muziek hoger is dan ooit. De energie die nodig is om alle datacenters aan te sturen waar Spotify, Apple Music of Deezer hun muziek op bewaren, overtreft die van de productie van muziek. Maar, belangrijker nog: we luisteren meer verschillende muziek. Vroeger draaide je een cd grijs, omdat je een eindige voorraad had. Door streaming is dit niet meer het geval.

De silver lining bij dit nieuws: datacenters worden duurzamer. Vaak wordt er naast een datacenter een zonne- of windpark neergezet om het van groene stroom te voorzien. En de datacenters gebruiken wereldwijd ongeveer een procent van alle stroom op aarde. Dat is veel, maar qua CO2 valt het in het niet bij een (lange) vlucht.