Squarewise: Hoe samenwerken duurzaamheid rendabel maakt

.

Na de start in 2000 ging het hard. In enkele jaren groeide Squarewise uit tot een middelgroot strategisch adviesbureau, met een omzet van €4 mln in 2010. Duurzaamheid en innovatie waren kernthema’s - en Squarewise was er goed in. Twee maal won het bureau de prestigieuze ROA Impact Prijs, onder andere voor het verduurzamen van de R&D-agenda van AkzoNobel Industrial Chemicals BV.

Maar toen was er begin dit jaar een faillissement dat het bureau ternauwernood overleefde. Als medeoprichter was Marcel Heskes er vanaf het begin bij. Hij herinnert zich hoe het bedrijf alom werd geprezen om haar ondernemende aanpak. “Daarin onderscheiden we ons ten opzichte van andere consultancykantoren,” legt Heskes uit. “Bij strategietrajecten draait het uiteindelijk om het feit dat je impact hebt. Wij genereren dus geen dikke stapels papier, maar helpen organisaties om daadwerkelijk duurzaam te innoveren.”

De crisis te boven

Ondanks de successen kwam het bedrijf afgelopen januari in de problemen. Wat ging er mis? “Toen in 2008 de economische crisis begon, hadden wij nog nergens last van. Het ging eigenlijk heel goed met ons. We zaten op de thema’s van de toekomst, vooral verduurzaming. Onze aanpak sloeg aan, we groeiden zelfs. Dus hebben we geïnvesteerd in nieuwe mensen, een nieuwe ruimte, in verdere groei van het kantoor.”

“Dat is achteraf ongelukkig geweest. Doordat bedrijven steeds kritischer naar de inkoop van adviesdiensten keken groeide het bedrijf vanaf 2011 minder hard dan verwacht. Je moet ineens twee stappen terug. Je moet investeringen teniet doen en reorganiseren.”

Wij genereren dus geen dikke stapels papier, maar helpen organisaties om daadwerkelijk duurzaam te innoveren. Marcel Heskes, Squarewise

Squarewise ging failliet, maar er volgde een snelle doorstart. Het adviesbureau zit weer in de lift. “We focussen ons nu met name op de energietransitie, de transitie in de bouw en de materialenontwikkeling. Het is vervelend wat er is gebeurd, maar we mogen blijven doen waar we goed in zijn.”

Duurzaamheid rendabel maken

De uitdaging voor de consultants van Squarewise is hoe je duurzaamheid rendabel maakt, en hoe je voor daadwerkelijke impact zorgt. “Het gaat er om dat duurzaamheid een onderdeel van het businessmodel wordt, dat het samengaat met winstoptimalisatie. Dat het in de kern van de organisatie zit, in de primaire processen. Squarewise onderscheidt zich in haar aanpak door het verbinden van partijen om daarmee de transitie te versnellen.”

“Rond water bestaan bijvoorbeeld grote duurzaamheidsuitdagingen, zowel op het gebied van de beschikbaarheid ervan als de hoeveelheid energie het verwarmen en het zuiveren kost.” Daarom hielp Squarewise Fujifilm haar bestaande productie van energiezuinige en betaalbare membranen door te ontwikkelen en op zoek te gaan naar nieuwe toepassingsgebieden en markten. Een van de hoofdvragen van de positionering was het al dan niet aangaan van strategische samenwerkingsverbanden met bestaande spelers in deze voor hen nieuwe markt. “Denk aan materiaalspecificaties. Welke eisen moet Fujifilm halen om in de waterzuivering energiekosten te verlagen?”

Samenwerken loont

Een belangrijke vraag daarbij is hoe organisaties geld kunnen vrijmaken voor zulke innovatietrajecten. Volgens Heskes kan veel worden bereikt met het verbeteren van de samenwerking tussen en binnen organisaties. “Wij geloven in samenwerking vanuit verschillende disciplines en invalshoeken en met verschillende bedrijven in de keten. Op die manier moet je de problemen oplossen op het gebied van duurzaamheid en circulariteit. Daarmee komt de transitie op gang en ontstaat er ook weer nieuwe economische groei."

“Neem bijvoorbeeld de bouwsector, waar de traditionele aanbestedingstrajecten inmiddels met enige scepsis bekeken worden. Anders geformuleerd: innovatief opdrachtgeverschap is hot. Voorheen legden opdrachtgevers - zoals woningcorporaties en nutsbedrijven - van te voren precies vast hoe het eindresultaat van een project eruit moest zien, en besteedden vervolgens losse deelprojecten uit aan de goedkoopste sloper, ontwikkelaar, architect en bouwer.”

De veelgehoorde klacht dat de bouwwereld zo weinig innovatief was, is niet fair. Marcel Heskes, Squarewise

Heskes: “Dan zit je als opdrachtgever op de stoel van de markt, van de partijen waar de kennis zit. De veelgehoorde klacht dat de bouwwereld zo weinig innovatief was, is niet fair.  Doordat er voornamelijk naar kosten gekeken werd, hebben ze nauwelijks de gelegenheid te innoveren. De samenwerking tussen opdrachtgever en opdrachtnemers was zeer beperkt.”

Gedeelde winst

Dit heeft tot gevolg dat er vaak onnodige kosten – faalkosten – gemaakt worden gedurende een bouwproces. Geld dat je beter zou kunnen besteden aan duurzaam bouwen, zo dachten ze bij Squarewise. Een aantal jaar geleden ontwikkelde het kantoor in opdracht van de Amsterdamse woningcorporatie Eigen Haard een innovatief samenwerkingsmodel om een duurzame herontwikkeling van de wijk Overtoomse Veld mogelijk te maken, genaamd Co Green.

In dit model hebben alle partijen belang bij het projectresultaat middels een aandeel in de te verwachten projectwinst. De partijen zijn daarmee gezamenlijk verantwoordelijk voor het slagen van het project: de uitkering van de winst is afhankelijk van het behalen van inhoudelijke doelstellingen. “Ons uitgangspunt is dat de opdrachtgever niet precies vaststelt hoe het project er uit moet zien, maar in plaats daarvan zijn ambities duidelijk maakt. Naast die ambities maakt hij de kaders duidelijk waaraan het project wel minimaal moet voldoen, met betrekking tot kosten, de timing, kwaliteit, etc. Dan is het aan de markt om binnen die kaders en met die ambities aan de slag te gaan en te proberen te optimaliseren.”

De aanpak van Squarewise slaat aan.  Zo werkt Squarewise in de gemeente Enschede aan het versneld verduurzamen van circa 40.000 woningen. “Nog te vaak wordt duurzaamheid gezien als een bouwopgave, die opgelost kan worden met slimme technische oplossingen. Uiteraard is dat ten dele waar, maar de opgave is breder,” aldus Heskes. “De bewoners dienen onderdeel te zijn van de aanpak. Om de bewoner te activeren is het belangrijk in te kunnen spelen op verschillende behoeftes: verlaging van de woonlasten, zoals energiekosten, in combinatie met het verhogen van het comfort, zoals goede ventilatie.” Weer staat samenwerking centraal, in dit geval met de woningcorporaties Domijn en De Woonplaats.

Actievere rol politiek

In hun dagelijkse praktijk ervaren de consultants van Squarewise dat duurzaamheid steeds meer aandacht krijgt bij bedrijven en lokale overheden. Maar terwijl de duurzame transitie op lokaal niveau al aardig vorm begint te krijgen, constateert Heskes dat er vanuit landelijk perspectief te weinig gebeurt. “Er is teveel aandacht op het vasthouden van wat er is. In gas, raffinage en overslag van olie heeft Nederland een stevige positie; daar zit dus ook een invloedrijk bedrijfsleven omheen. De vraag is of je je moet focussen op het vasthouden van die gevestigde orde, of dat je moet nadenken over wat er over tien jaar noodzakelijk is, en hoe we daar komen.”

Daarbij zou de politiek volgens Heskes een meer actieve rol kunnen spelen. “Politici geven nauwelijks nog geld uit aan duurzame initiatieven. Ze willen voorkomen dat ze worden aangesproken op het geven van subsidies. Dat woord is natuurlijk enorm besmet geraakt in de afgelopen jaren.”

Het woord subsidie is enorm besmet geraakt. Marcel Heskes, Squarewise

“Tegelijkertijd zien we dat er wel veel aandacht en middelen zijn voor acute nood, bijvoorbeeld in de financiële sector. We zouden moeten stoppen met alleen te reageren op deze acute problemen en veel meer visie moeten ontwikkelen over hoe we daadwerkelijk innoveren. Lokale coöperatieve innovaties moeten een kans krijgen. Er zijn voldoende handvatten beschikbaar voor duurzame investering, kijk bijvoorbeeld naar de vele goede initiatieven van de Groene Zaak.”

Gevestigde orde

“Er moet meer daadkracht komen, meer lef. Veel overheden hebben met de verkoop van hun energiebedrijven middelen ter beschikking om te investeren in duurzame innovatie. Laten we dingen in beweging brengen, in plaats van alleen met grote studies nadenken over wat we moeten gaan doen. Die studies kunnen teveel beïnvloed worden door diezelfde gevestigde orde die geen belang heeft bij veranderingen. Zet in op proeftuinen en experimenten om baanbrekende ideeën een kans te geven te laten zien welke waarde ze voor de maatschappij hebben.”

Bij Squarewise is aan daadkracht in ieder geval geen gebrek. “Wij blijven met duurzame koplopers nadenken over strategie, businessmodellen en samenwerkingsverbanden om verduurzaming concreet te bewerkstellingen. En daarmee gaan wij impact hebben in echte verandering. In echte duurzame transities.”

Foto: Gerardo Pesantez / World Bank via Flickr.com