Na led komt lichtmanagement: duurzame revolutie in de verlichtingsbranche

DuurzaamBedrijfsleven sprak uitgebreid met Nedap en Osram over de ontwikkelingen rondom lichtmanagement en de duurzame slagen die ermee te maken zijn.

Inspelen op aanwezigheid en daglicht

Lichtmanagementsystemen stellen gebruikers in staat om hun verlichtingsarmaturen heel efficiënt aan te sturen. Dit gebeurt aan de hand van data, die door middel van bewegings- en daglichtsensoren verzameld wordt. “Er zijn verschillende manieren waarop we verlichting kunnen aansturen”, zegt Jeroen Somsen, managing director of lighting controls bij Nedap. “Dit kan bijvoorbeeld op basis van een tijdschema, op basis van de hoeveelheid daglicht die een bepaalde ruimte binnenvalt of op basis van beweging. Als er niemand in een ruimte aanwezig is, is het immers zonde om de verlichting aan te laten staan. Door deze strategieën toe te passen, zijn enorme energiebesparingen mogelijk.”

“Het eenvoudigste lichtmanagementsysteem is natuurlijk een lichtschakelaar naast de deur”, vult Hans Stalenhoef, senior account manager bij Osram, aan. “Maar lichtmanagementsystemen zijn er tegenwoordig in alle soorten en maten, van eenvoudig tot ingewikkeld. De systemen kunnen toegepast worden in kleine kantoorpanden van drie tot vier ruimtes, maar ook in enorme industriehallen en magazijnen.”

Hoewel geavanceerde lichtmanagementsystemen al enkele jaren op de markt zijn, moeten ze nog wel een vlucht nemen. “Het bewustzijn over de kansen van deze systemen neemt langzaamaan toe”, zegt Somsen. “Tegelijkertijd staat het nog in de kinderschoenen. Momenteel is er een klein aantal voorlopers dat de kansen al volop benut.”

Stalenhoef beaamt dit: “Energiezuinige kantoren worden bijvoorbeeld steeds populairder. Men begint te beseffen dat lichtmanagement hier een belangrijke rol in kan spelen.”

"Een verdubbeling van de besparing die je met ledverlichting kan realiseren, is geen uitzondering"

Besparen op energie

De kansen die lichtmanagement biedt op het gebied van energiebesparing zijn dan ook groot. “Na de efficiencyslag die met ledverlichting behaald kon worden, is lichtmanagement de overduidelijke volgende stap”, aldus Stalenhoef van Osram.

“Een led-armatuur verbruikt veel minder energie dan zijn voorgangers. Maar als de armatuur blijft branden op momenten dat dit niet nodig is, is dat nog steeds zonde”, vult Somsen van Nedap aan. “Die slag kan je met lichtmanagementsystemen maken. Een verdubbeling van de besparing die je met ledverlichting kan realiseren, is hierbij geen uitzondering.”

Maar ook op het gebied van welzijn kan lichtmanagement een belangrijke rol vervullen, stelt Stalenhoef. “Met lichtmanagement kun je bijvoorbeeld een realistisch dag- en nachtritme nabootsen, waardoor werknemers zich vitaler voelen. Maar je kunt bijvoorbeeld ook extra licht bijschakelen na de lunch, om de dip na lunch tegen te gaan en eventuele fouten te voorkomen.”

Internet of Things

De toenemende interesse in lichtmanagementsystemen is grotendeels een gevolg van de volgende stap in de ontwikkeling van deze systemen, die door verschillende verlichtingsproducenten al genomen is: draadloze connectie met het internet, zodat lichtpunten online beheerd en aangestuurd kunnen worden.

“De connectie met het internet biedt een scala aan nieuwe mogelijkheden”, zegt Somsen. “Het stelt gebruikers bijvoorbeeld in staat om verlichting real-time te monitoren. Op die manier maak je dus veel duidelijker inzichtelijk hoeveel besparing het systeem oplevert. Die terugkoppeling verhoogt het bewustzijn bij de eindgebruiker. Daarnaast wordt men er pro-actiever van en is men in staat om slimmere beslissingen te nemen, die leiden tot nog meer energiebesparing.”

“Daarnaast kunnen gebruikers verschillende locaties via één online-interface managen. Zo heeft de eindgebruiker inzicht in al zijn verlichtingssystemen, waar dan ook ter wereld, en kunnen energie-efficiënte maatregelen, die succesvol bleken op één locatie, met een druk op de knop doorgevoerd worden op alle locaties”, vervolgt Somsen.

Een Amerikaanse retailer illustreerde goed wat er mogelijk is met lichtmanagementsystemen die met het internet verbonden zijn. Somsen: “Uit de data van deze retailer bleek dat er tussen 8 en 9 uur ’s ochtends bijna niemand op de werkvloer aanwezig was. Daarom werd de helft van de verlichting in die tijdspanne uitgeschakeld, in een dambord-configuratie. Dit leidde tot een energiebesparing van € 1.000 op jaarbasis. Dit lijkt niet veel, maar deze retailer beschikte over zevenhonderd locaties. Met één druk op de knop werd dus € 700.000 op energie bespaard. Dat is een mooi voorbeeld van de kracht van de connectie tussen verlichting en het internet.”

De data vanuit lichtmanagementsystemen kan ook voor andere doeleinden gebruikt worden. Dit kan voor compleet andere vormen van verduurzaming zorgen, stelt Stalenhoef: “Eindgebruikers kunnen bijvoorbeeld controleren of bepaalde ruimtes in de afgelopen dagen gebruikt zijn. Is dat niet het geval? Dan hoeft er ook niet schoongemaakt te worden.”

Lighting-as-a-service

Lichtmanagement heeft niet alleen een verduurzamingseffect; het ondersteunt ook compleet nieuwe businessmodellen.

“Verschillende bedrijven bieden tegenwoordig een leaseconstructie van verlichting aan, ofwel lighting-as-a-service”, zegt Stalenhoef. “Hierbij betaalt de klant een maandelijks bedrag voor het licht, maar de fabrikant blijft eigenaar van het verlichtingssysteem. Dat kan hele interessante proposities opleveren. Lichtmanagement speelt hier een essentiële rol in, want je moet als aanbieder wel kunnen aantonen dat je geleverd hebt wat je beloofde te leveren.”

"De markt gaat exploderen; de voordelen zijn gewoonweg te groot om te negeren"

De standaard

Somsen is ervan overtuigd dat connected lichtmanagementsystemen de standaard worden. “Binnen nu en een aantal jaar is elke nieuwe armatuur IoT-enabled (mogelijkheid om het armatuur te verbinden met het internet, red.). Dat wordt gewoon de standaard”, zegt hij. “De prijzen dalen namelijk enorm. Een aantal jaar geleden werd een armatuur nog uitgerust met € 100 aan apparatuur, maar tegenwoordig is dat veel goedkoper. Lichtmanagement wordt dus bereikbaar voor een steeds grotere groep mensen.”

“De markt gaat exploderen”, vervolgt hij. “De voordelen zijn gewoonweg te groot om te negeren. Verduurzaming is tegenwoordig uitermate populair en connected lighting biedt daarin een uitgelezen kans.”

Tegelijkertijd zijn er genoeg slagen te maken: “Denk bijvoorbeeld aan standaardisatie en open source-mogelijkheden, zodat armaturen van alle merken met elkaar kunnen samenwerken. Daarin is nog een wereld te winnen.”

Data optimaal inzetten

Stalenhoef beaamt de voordelen van lichtmanagement, ook om vervolgslagen te maken. “Licht zal altijd energie kosten. De meeste energie bespaar je nog steeds door het licht gewoon uit te doen. Met andere woorden: de energiebesparing die je met lichtmanagement kan behalen is eindig”, zegt hij. “Maar lichtmanagement stelt gebruikers ook in staat om verder te kijken. Worden alle ruimtes in een gebouw bijvoorbeeld wel optimaal benut? En hebben we eigenlijk wel zoveel ruimte nodig?”

“In de loop der jaren hebben we ongeveer 50 procent aan energie weten te besparen op verlichting. Dat is een enorme prestatie. Tegelijkertijd zijn we echter twee keer zoveel ruimte gaan gebruiken, waarmee die energiebesparing weer teniet is gedaan”, vervolgt hij. “Meer ruimte betekent immers meer verlichting. Daar is nog enorm veel winst te behalen. Lichtmanagement stelt ons in staat om dat te doen. De data die lichtmanagement oplevert, kan namelijk ook voor andere doeleinden ingezet worden, zoals efficiënter ruimtebeheer.”

Hoofdafbeelding: Osram | Foto in tekst: Nedap | Foto onderaan: Nedap