Eenvoudig is die opgave zeker niet. Schiphol is een luchthaven die dagelijks tienduizenden reizigers ontvangt en die een enorme logistieke operatie in goede banen moet leiden. Toch is het bedrijf vastberaden. De luchthaven zet vol in op verduurzaming met een innovatiestrategie die draait om samenwerking en experimenteren. Daarbij wordt het luchthavenbedrijf ondersteund door nlmtd, een bureau dat zich richt op innovatieversnelling. Samen werken ze aan baanbrekende oplossingen die Schiphol beter, schoner én efficiënter moeten maken.
Een luchthaven zonder uitstoot
Luchthavens staan wereldwijd voor een enorme uitdaging als het gaat om verduurzaming. Ze moeten de CO₂-uitstoot verminderen, terwijl hun klanten – de luchtvaartmaatschappijen – blijven groeien. Er wordt daarom volop geïnnoveerd. Met onder meer duurzamere vliegtuigbrandstoffen (SAF), elektrificatie van grondoperaties en efficiëntere luchtruimindelingen. Maar dit soort aanpassingen vergt enorme investeringen. Daarnaast spelen regelgeving en samenwerking met luchtvaartpartners een cruciale rol om duurzaamheidsdoelen te halen, zonder dat de eigen concurrentiepositie in gevaar komt.
De uitdaging voor Schiphol is dan ook enorm. De wens van Schiphol om in 2050 volledig klimaatneutraal te zijn, is een stevige opgave. Zeker in een speelveld vol luchtvaartmaatschappijen, toeleveranciers, omwonenden en miljoenen reizigers. De vliegtuigen zelf zorgen voor verreweg de meeste vervuiling en een directe oplossing is nog niet voorhanden. Voor de uitstoot op eigen terrein – denk aan voertuigen, gebouwen en energiegebruik – ligt er inmiddels wél een duidelijk plan.
Samen innoveren
Duurzaamheid is voor Schiphol allang geen bijzaak meer, benadrukt head of innovation Jan Zekveld. “Het is een kernonderdeel van onze strategie. We kunnen dit niet alleen. Daarom werken we samen met allerlei partners, van start-ups tot gevestigde bedrijven, universiteiten en kennisinstellingen zoals TNO. Zo kunnen we innovatieve oplossingen testen en – bij bewezen succes – snel opschalen”, aldus Zekveld. De aanpak die Schiphol hierbij kiest leunt op experimenten. “Innoveren is een onzeker proces en de uitdagingen zijn levensgroot. De enige manier om echt vooruitgang te boeken is door in deeloplossingen te denken.”
Voorzien van een stekker
Om de duurzaamheidsambities te kunnen behalen is er een innovatieprogramma opgetuigd waarin verschillende pilots worden uitgevoerd. Zo wordt er bijvoorbeeld geëxperimenteerd met zelfrijdende bussen. Het innovatieteam onderzoekt hoe deze voertuigen ingezet kunnen worden om passagiers en bemanningsleden efficiënter en duurzamer over het luchthaventerrein te vervoeren. Ruim de helft van alle voertuigen op Schiphol is trouwens al voorzien van een stekker. Zekveld: “Toch is elektrificeren zeker niet het enige pad dat we bewandelen. Zeker voor zwaardere voertuigen en langere afstanden is waterstof wellicht een betere optie.”
Ook proeven met waterstof
Daarom lopen er ook pilots met waterstof. Schiphol test als eerste luchthaven ter wereld een zogeheten Ground Power Unit (GPU) op waterstof. Zo'n GPU voorziet grotere vliegtuigen van stroom en doet dat zonder uitstoot. Op die manier kan dit een duurzamer alternatief worden voor dieselaggregaten. Omdat elektrische GPU’s niet altijd voldoende capaciteit hebben, biedt waterstof een mogelijke oplossing. De pilot wordt uitgevoerd met partners als KLM City Hopper en Zepp.solutions en loopt tot eind 2025. Niet alle waterstofexperimenten vinden overigens plaats in de Haarlemmermeer. “In Rotterdam is een cluster rondom waterstof, een aantal van die pilots doen we daarom op Rotterdam/The Hague Airport”, aldus Zekveld.
Taxibots voor de toestellen
Een ander opvallend experiment is de inzet van taxibots. Dit zijn sleepvoertuigen die toestellen van en naar de startbaan kunnen slepen, zonder dat de vliegtuigmotoren aan hoeven te staan. Dit bespaart enorme hoeveelheden brandstof en draagt bij aan het verminderen van uitstoot en geluid. Zekveld: “De eerste tests hiermee zijn al gedaan in 2020. Na een reeks aanpassingen hebben we afgelopen jaar besloten om het concept in day-to-day business te gaan toepassen.” Verder kijkt Schiphol naar de verduurzaming van het luchthaventerrein zelf. Zo wordt er gewerkt aan energieneutrale terminals met zonne-energie en geavanceerde isolatie. Ook zijn er experimenten met circulaire bouwmethodes en het hergebruik van materialen uit oude gebouwen.
Schiphol als proeftuin
Pieter-Paul van Oerle is directeur van nlmtd, het innovatiebureau dat Schiphol helpt met vernieuwen. Hij benadrukt het belang van partnerships. “We geloven in een open innovatiemodel. Dat betekent dat we niet alles zelf willen bedenken, maar juist samenwerken met partijen die al jaren bezig zijn met duurzamere technologie. Schiphol fungeert daarbij als een soort proeftuin, waar nieuwe oplossingen voor bestaande problemen snel getest kunnen worden.” Een van die problemen is ultrafijnstof. De kleine deeltjes vormen mogelijk gezondheidsrisico’s voor werknemers en omwonenden. Schiphol testte uitvoerig met nevel om ultrafijnstof te verminderen. Dat bleek echter onvoldoende effectief, waarna de focus werd verlegd naar andere oplossingen. Denk aan de inzet van de elektrische pushbacktrucks om vliegtuigen naar hun juiste plek te taxiën. Dit snelle proces van valideren past volgens Van Oerle goed bij de strategie van de luchthaven. “Juist in zo'n gereguleerde omgeving als Schiphol, waar je aanbestedingsplichtig bent, duren processen normaalgesproken heel lang”, zegt Van Oerle. “Het innovatieteam heeft een plan gemaakt om veel sneller te experimenteren, binnen weken in plaats van maanden.”
Kleine verbeteringen, groot effect
Naast fysieke innovaties speelt ook digitalisering een cruciale rol in de verduurzaming van de luchthaven. Door middel van slimme data-analyse kunnen processen efficiënter worden ingericht. Bijvoorbeeld geavanceerde voorspellingsmodellen die het energieverbruik optimaliseren. Of slimme systemen die de inzet van grondpersoneel efficiënter maken. “Veel van de verduurzaming zit in kleine verbeteringen die samen een groot effect hebben”, aldus Van Oerle. “Door slimme data-analyse kunnen we bijvoorbeeld energieverbruik verminderen, wachttijden verkorten en routes efficiënter plannen.” Zo kan AI de wachtrijen bij de securitycontrole verkorten. Door een combinatie van camera’s en slimme algoritmen kan Schiphol realtime voorspellen waar drukte ontstaat en hier direct op inspelen. Dit verhoogt niet alleen het reiscomfort, maar verlaagt ook het energieverbruik. Er zijn namelijk minder faciliteiten onnodig in gebruik.
De toekomst: van experiment naar opschaling
De innovatieve aanpak van Schiphol begint inmiddels zijn vruchten af te werpen. Wel is er nog een lange weg te gaan. De komende jaren zal de luchthaven blijven experimenteren en nieuwe technologieën testen. “Het mooie van deze aanpak is dat we snel kunnen schakelen”, zegt Zekveld. “Als iets werkt, dan rollen we het grootser uit. Maar als iets niet werkt, stoppen we ermee en proberen we iets nieuws.” Schiphol blijft volgens hem dan ook zoeken naar nieuwe partners om mee samen te werken. “We staan altijd open voor nieuwe ideeën en partijen die met ons willen innoveren. Met deze vooruitstrevende aanpak hopen we een voorbeeld te zijn voor luchthavens in de hele wereld.”
Change Inc. LABS
Wil je ook de overstap maken naar een duurzame wereld, maar kun je nog wat hulp gebruiken? Change Inc. LABS, in samenwerking met nlmtd, kan hierbij helpen. Benieuwd hoe? Kijk op Change Inc. LABS.
Dit artikel is gemaakt door een van onze expertredacteuren in samenwerking met onze partner nlmtd. Change Inc. werkt met partners die de klimaattransitie aanjagen. Zij kunnen cases presenteren waar anderen zich aan kunnen optrekken en zijn eerlijk over de uitdagingen. Niet één bedrijf is al 100 procent duurzaam, maar veel zijn onderweg. Dankzij ons partnermodel zijn onze artikelen gratis toegankelijk voor iedereen. Benieuwd naar hoe wij werken? Klik hier.
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
