Dat was de conclusie van het jaarevent dat het platform Groene Chemie Nieuwe Economie (GCNE) hield in Utrecht. Ruim 250 mensen uit de chemische sector, beleidsmakers, politici en wetenschappers kregen in het Spoorwegmuseum de laatste ontwikkelingen van het groene chemiefront voorgeschoteld. Volgens GCNE-voorzitter Arnold Stokking heeft Nederland een prachtige chemische industrie. "Maar het is niet meer genoeg. We moeten innoveren”, zegt hij. "Dat gaat ook gebeuren, daar hoeven we niet over te twijfelen. Het enige waar wij het hierover moeten hebben is dat het in Nederland gebeurt. Voor onze economie en voor onze kinderen.”
Kijk hier naar een samenvatting van het jaarevent:
BioBased Circulair
Het platform streeft naar een circulaire chemie met innovatieve technologieën, zonder fossiele brandstoffen en zonder CO2-uitstoot in 2050. Dat betekent dat processen geëlektrificeerd moeten worden en dat er geen fossiele brand- en grondstoffen meer gebruikt worden. Samen met de Topsector Agri & Food heeft GCNE 338 miljoen euro uit het Groeifonds aangevraagd en gekregen voor zijn programma BioBased Circular. Deelnemende bedrijven investeren nog eens 550 miljoen euro. Nu al doen 125 bedrijven, kennisinstituten en andere partners mee aan het programma. Het doel daarvan is om olie en andere fossiele grondstoffen voor plastic te vervangen door biobased grondstoffen, gerecycled plastic en - in de toekomst - koolstof uit afgevangen CO2 (CCU). Als dat lukt kan de Nederlandse chemie zijn CO2-uitstoot met 3,5 tot 5,8 miljoen ton verlagen, groeit de economie met 1,5 tot 3,5 miljard euro en worden 2.500 tot 8.300 nieuwe banen geschapen.
Meer dan andere landen
Daarnaast heeft het initiatief Circular Plastics NL (CPNL) vorig jaar al 220 miljoen subsidie uit het groeifonds gekregen om knelpunten op te lossen en kringlopen te sluiten. Doel is om in 2030 de helft van alle plastic te recyclen en 100 procent in 2050. Dit bedrag wordt verdubbeld door bedrijven, kennisinstituten en andere stakeholders. Samen met BioBased Circular is dat een half miljard aan subsidies, vele malen meer dan landen als België en Engeland beschikbaar stellen voor een groene chemie.
Drempels op de route
Op die route liggen nog verschillende drempels. Bedrijven willen wel overstappen op elektrische processen, maar het elektriciteitsnet zit al vol. Momenteel wordt slechts 5 procent van al het plastic van recyclaat gemaakt. In 2050 moet dat 55 procent zijn. Maar zelfs als Nederland al het Europese gerecyclede plastic afval in nieuw plastic gebruikt, is er niet genoeg grondstof beschikbaar. Ook zijn er nog niet genoeg biogewassen: vezelrijke gewassen voor biobased materialen zoals mais en suikerbiet. Import is dus nodig. De techniek om plastic van CO2 te maken moet zelfs nog ontwikkeld worden. "Recycling alleen gaat het niet redden. We hebben ook nieuwe biobased grondstoffen nodig. We hebben nieuwe biopolymeren nodig en hopelijk kunnen we in de toekomst de CO2 die we opvangen gebruiken als nieuwe bron voor koolstof. We hebben alle drie nodig om het te gaan halen”, zegt directeur Marc Spekreijse van CPNL.
‘Fossiele subsidies niet te snel afschaffen’
Fossiele grondstoffen als olie zijn nu nog relatief goedkoop en volop voorradig. Biobased grondstoffen en gerecycled plastic zijn duurder en nauwelijks nog beschikbaar. Dus waarom zouden bedrijven in de chemie het anders gaan doen? Om een gelijk speelveld te krijgen moeten fossiele grondstoffen beprijsd worden, bijvoorbeeld met de grondstoffenheffingen die politieke partijen willen invoeren. Soms gaat de politiek ook te snel, zoals met het afschaffen van fossiele subsidies. "Als dat wordt gedaan zoals gepropageerd dan gaat de industrie weg en is het einde oefening. Bij een transitie hoort chaos, maar we moeten het dus voorzichtig doen en onze kop koel houden”, zegt Stokking.
Gerecycled plastic geen afval
Verder wordt gerecycled plastic door de overheid nu nog vaak als afval bestempeld, waardoor het soms niet als nieuwe grondstof gebruikt mag worden. Bijvoorbeeld in verpakking van voeding. Tijdens het congres werden hierover twee rapporten over ‘Einde Afvalstatus’ aangeboden aan Jacqueline Vaessen van de Topsector Chemie en Gabriëlle Sogelée van het ministerie van I&W. Daarin staan diverse aanbevelingen om tot oplossingen te komen. "Wij merken bij het bedrijfsleven dat er veel onduidelijkheid is. Wij zetten er daarom op in om ons beleid duidelijker en toegankelijker te maken”, stelt Sogelée. "Soms is er sprake van een onnodige zware toetsing voor de bescherming van mens en milieu. Dat remt de innovatie. Ook wordt er op dit moment gewerkt aan Europese einde afvalcriteria voor plastic, textiel, bouw en sloopafval. Die opties van certificeren moeten we verder met elkaar verkennen.”
Gamechangers ondersteunen
Innovatieve start-ups sneuvelen vaak in de zogeheten valley of death, voordat ze kunnen uitgroeien tot volwaardige bedrijven. Met name door gebrek aan financiering en ervaring. Samen met Invest-NL en de Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s) heeft GCNE het Green Chemistry Accelerator programma opgezet om start-ups te helpen op te schalen tot een volwaardig bedrijf. Zodat ze proeffabrieken kunnen bouwen, de markt op kunnen en uiteindelijk honderden tonnen grondstoffen voor biobased plastic kunnen produceren. Vorig jaar deden al vijf groene start-ups aan het programma mee en dit jaar zijn opnieuw vijf bedrijven geselecteerd. "Deze gamechangers zijn de energie, de hoop en het vertrouwen in de toekomst dat het we het met elkaar gaan redden en echt werk maken van die circulaire procesindustrie”, aldus dagvoorzitter Simone van Trier.
Plasticafval oplossen en zuiveren
De vijf zijn in oktober begonnen aan het programma. Resolved Technologies wil de kwaliteit van het recyclaat verhogen door laagwaardig plastic afval op te lossen in oplosmiddel. Een nieuwe techniek waarbij verontreinigingen worden verwijderd en alleen zuiver polymeer wordt teruggewonnen. De start-up is bezig een pilotfabriek te bouwen in Geleen en wil eind 2025 een demofabriek operationeel hebben die 10.000 ton per jaar produceert.
Nature’s Principles wil een fabriek bouwen die melkzuur maakt uit laagwaardige reststromen van suikerbieten. Die kunnen overal in gebruikt worden, op termijn ook in afbreekbare bioplastics. Recell wint cellulose uit onbenutte reststromen die nu verbrand worden om onder meer glucose, bioplastics en bio-ethanol van te maken. De start-up heeft een productiesysteem van 100 ton per jaar en wil die opschalen naar 100.000 ton.
Nieuw afbreekbaar polyester voor kleding
DOPS Recycling Technologies ontwikkelt en verkoopt vergassingstechnologie om van afval en biomassa dat nu verbrand of gestort wordt syngas te maken voor de chemische industrie. De huidige pilotfabriek produceert 5 kubieke meter syngas per uur. De nieuwe demofabriek gaat in 2025 al 500.000 kuub per jaar produceren en later zelfs 3 miljoen kuub.
Technologiebedrijf Senbis - de voormalige R&D afdeling van Akzo Fibers - ontwikkelt biologische afbreekbare plastics die toegepast worden in vezels voor touw, netten en potjes voor de land- en tuinbouw en visserij. Senbis is net een groot project gestart om een nieuw type afbreekbaar polyester te ontwikkelen voor kleding, een van de grootste bronnen van plasticvervuiling in de natuur.
Honderden miljoenen nodig
Dat de start-ups nog een lange weg te gaan hebben, laat een bedrijf als Avantium zien. Een pionier in de groene chemie die PEF maakt. Dat is een volledig plantaardig, recyclebaar, nieuw plastic materiaal dat te gebruiken is in flessen, verpakkingen en textiel. Tom van Aken werd in 2005 CEO van Avantium en nu pas is het bedrijf bezig zijn eerste fabriek in Delfzijl te bouwen. "Dan weet je dus één ding zeker. Je moet echt een lange adem hebben om dit te kunnen en het vol te houden”, zegt hij. "Voor deze fabriek alleen al hebben we 192 miljoen euro aan kapitaal opgehaald en de afgelopen jaren is er ongeveer 500 miljoen geïnvesteerd om zover te komen.” Van Aken besteedde de helft van zijn tijd aan het binnenhalen van investeerders, subsidies en fondsen. In 2017 ging Avantium naar de beurs om meer geld te kunnen aantrekken. Ook kon het bedrijf 90 miljoen euro lenen bij vier Nederlandse banken en Invest-NL. "Dit is het bewijs dat het wel kan. Nu moeten we zorgen dat het veel vaker gebeurt”, zegt Van Aken.
Nieuwe waardeketens uitgelegd
Groene Chemie Nieuwe Economie wil de komende jaren met het BioBased Circulair programma minimaal vijftien gamechangers ondersteunen en tien nieuwe zogeheten waardeketens of cirkels bouwen. Dat wordt gemonitord door TNO. Zo’n waardeketen is een abstract begrip, maar werd tijdens een van de sessies concreet gemaakt. Zo kunnen de suikerbieten van Cosun door Avantium verwerkt worden tot bioplastic, waar Coca-Cola en Unilever hun flessen en verpakkingen van maken. Dat plastic wordt door bedrijven als Renewi en Suez ingezameld en door clean-techbedrijven als Ioniqa geüpcycled om er steeds weer nieuw plastic van te kunnen maken. Zo is de keten rond en verdienen alle bedrijven er wat aan.
Geen boze industrie
Samen met kennisinstituut Brightsite heeft GCNE inzichtelijke gemaakt wat er nodig is voor de groene transitie van de chemie: 11 miljoen ton gerecycled plastic, 45 miljoen ton biomassa en 32 miljoen ton koolstof uit CO2 om fossielvrij plastic te maken. En nog eens 4,8 miljoen ton waterstof uit water als fossielvrije brandstof. Die bevindingen heeft het platform besproken met zijn achterban. Van kennisinstituten tot chemische bedrijven en clusters als Shell Moerdijk, Chemelot en Chemport Groningen. Daaruit zijn enkele conclusies te trekken. "Iedereen wil. Er is niet zoiets als een boze industrie of mensen die denken van: dit zal wel langs ons heen gaan. Maar we hebben wel gemerkt dat niet iedereen op de hoogte is hoe groot dit is. We praten wel over circulariteit, maar we hebben het nog niet helemaal in het snotje”, zegt Stokking.
Zorgen dat bedrijven meekunnen
Van belang is volgens de sector een langetermijnbeleid van de overheid. Met duidelijkheid. Dit moet onder meer komen van het ministerie van EZK. Dat wil vooral samen met platforms als GCNE en bedrijven uit de sector tot nieuwe stappen komen. "We zijn op weg, maar we zijn er nog duidelijk niet”, zegt Erwin Nijsse, directeur-generaal van EZK. "Er is heel veel geld vrijgemaakt voor klimaat en verduurzaming van bestaande bedrijven, maar qua circulariteit zijn we iets vergeten. We denken relatief weinig na over hoe we die nieuwe economie op gang helpen. Tot 2035 moeten we nieuwe markten opbouwen en die zo inrichten dat bedrijven wel mee kunnen doen en die transitie kunnen maken.”
Lees ook:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in