In de nieuwjaarsnacht vielen landelijke warmterecords in tenminste zeven Europese steden, waaronder Nederland (17,6 graden Celsius in Limburg). In Polen en Tsjechië werd het zelfs 19 graden Celsius. Die hoge temperaturen in deze periode van het jaar zijn uitzonderlijk, zegt weerkundige Grieta Spannenburg.
Het was warm rond de jaarwisseling. Is dit extreem?
"Het is een uitzondering, maar er stond veel wind en er werd lucht aangevoerd helemaal vanaf de Canarische Eilanden. Als die die lucht maar snel genoeg onze kant op komt, dan is deze temperatuur mogelijk. We hebben in 1953 op 1 januari ook boven de 17 gehaald, in Limburg."
We hadden ook weer een warme zomer.
"Juli 2019 hebben we in Nederland voor het eerst de 40 graden geslecht. Dat hebben we vorig jaar gelukkig niet gehad – dat zou wel veel achter elkaar zijn. Dat zijn uitersten die 30 jaar geleden eigenlijk niet voor konden komen en we schuifelen daar langzaam naartoe. Zo'n piek in de zomer zal wel steeds vaker voorkomen. Je ziet dat dat best wel snel gaat."
Komt dit allemaal door klimaatverandering?
"Het is soms gewoon een stukje toeval, maar als toeval heel vaak voorkomt, is het klimaatverandering. Wat je ziet, is dat de bandbreedte van wat mogelijk is in een periode zoals begin januari steeds meer naar de warme kant trekt. Extreme waarden richting de koude kant komen steeds minder vaak voor.
Ik heb een tabel met klimaatgegevens voor De Bilt die voor elke januarimaand van 1700 tot 2020 de klimatologische gemiddelde temperatuur aangeeft. In de 18e eeuw zat je op een halve tot een hele graad. De afgelopen tien tot twintig jaar zijn die temperaturen eigenlijk altijd aan de warme kant met een enkele koude uitschieter."
Parijsakkoord te ambitieus?
"De temperaturen op aarde stijgen hard. In het Parijsakkoord staat dat we de temperatuur in de pre-industriële fase (1850-1900) niet mogen overstijgen met meer dan 2, en het liefst 1,5 graden Celsius. We zitten nu op 1 graden Celsius. De negen jaren van 2013 tot en met 2021 behoren tot de 10 warmste jaren ooit gemeten."
Leidt die opwarming in Nederland ook tot problemen op de korte termijn?
"Je ziet dat je een mismatch krijgt binnen ecosystemen: planten en dieren kunnen zich niet zo snel aanpassen aan de klimaatverandering. Dat geldt ook in Nederland, bijvoorbeeld als dieren die eigenlijk in winterrust moeten zijn te vroeg wakker worden en dan geen eten hebben.
Bomen en dieren die door droogte of hitte al heel wat te verstouwen hebben gekregen, kunnen door plaagdieren het laatste zetje krijgen. Zo kregen heel wat verzwakte naaldbomen de genadeklap door de letterzetter. We kennen ook de kastanjemineermot en de eikenprocessierups. In 2021 hadden we nog een koude periode in februari waardoor koolmeesjes op tijd waren om ze op te eten. Daardoor werd het niet weer zo'n plaag.
Het schijnt goed te zijn voor de structuur van je grond als er in de winter even sneeuw overheen gaat. En als het droog is door hitte in de zomer, staat het water veel te laag voor de boeren, maar als het juist heel nat is, kan dat lastig zijn voor huizenbouw of landerijen."
Kleine veranderingen hebben dus allerlei gevolgen. Hoe gaat Nederland daarmee om?
"Nederland is ontzettend efficiënt qua landgebruik en verliest daardoor een beetje flexibiliteit. Als het te veel uit de pas loopt, bijvoorbeeld met hitte en droogte in de zomer, dan is dat lastig om die veranderingen op te vangen omdat het land zo precies is ingericht.
Andere Europese landen hebben grote problemen zoals bosbranden en aanhoudende droogte. Hoe afhankelijk is Nederland daarvan?
"Als wij wind krijgen uit een heel droog Spanje die ook nog eens als een soort föhn uitdroogt over de Pyreneeën, dan krijgen wij steeds warmere lucht. Dat betekent dat wij mede daardoor ook hogere temperaturen kunnen krijgen.
Ik denk ook aan de grote rivieren. Het is een groot thema dat er in de Alpen bijna geen sneeuw ligt. Mensen die vroeger gingen skiën hebben ook wel eens tegen een groene weide aan zitten koekeloeren, maar de gevolgen zijn wel heel omvangrijk. Een groot deel van de sneeuw die eind november is gevallen, is alweer weg en de Rijn is daar grotendeels van afhankelijk. De Alpen zijn ver bij ons vandaan, maar er moet daar ook regen en sneeuw vallen voor óns."
Meer lezen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief: iedere dag rond 07.00 uur het laatste nieuws
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan! Schrijf je hier in voor onze dagelijkse nieuwsbrief.
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
