Aandacht voor duurzaamheid in de concept-partijprogramma’s van zeven grote partijen

‘Te lang zijn groen en groei als tegenpolen gezien, ook door liberalen’, schrijft de VVD in haar conceptprogramma. Het is kenmerkend voor de partijprogramma’s die de grote partijen tot nu toe presenteerden. In alle concepten zijn meerdere pagina’s gewijd aan duurzaamheid. Van twee in het 32-paginatellende programma van de SP tot vijfentwintig in het lijvige programma van de ChristenUnie. VVD, CDA, D66, GroenLinks, PvdA, SP en ChristenUnie zijn het erover eens dat het tijd is om ons aan de doelen uit het Klimaatakkoord te houden, maar het ambitieniveau verschilt. Ook leggen de partijen verschillende nadrukken in hun programma’s.

VVD vindt dat groen en groei hand in hand moeten gaan

Een goed klimaatbeleid kan Nederland duurzamer, welvarender en minder afhankelijk van onvrije landen maken, vinden de liberalen. De VVD wil dat Nederland niet te ambitieus is in haar klimaatbeleid, maar ook niet achterloopt op andere landen. ‘Als we weglopen voor verduurzaming, raken onze innovatieve bedrijven en onderzoeksinstellingen achterop bij belangrijke technologieën van de toekomst.’

'Als we weglopen voor verduurzaming, raken onze innovatieve bedrijven achterop'

Het gebruik van fossiele brandstoffen is nooit een doel op zich geweest, benadrukt de VVD. Als we op een groene manier huizen warm houden, het licht laten branden en kunnen rijden en vliegen dan is er geen reden om vast te houden aan benzine of kolen. De VVD vindt dat daarvoor naast windturbines (op zee) en zonnepanelen (op daken) kernenergie onmisbaar is. Alleen dan kunnen we de klimaatdoelen halen, stelt de VVD. Daarom pleit de partij voor het langer openhouden van de kerncentrale in Borssele en overheidssteun voor nieuwe kerncentrales.

Een Europese classificatie van kernenergie als duurzame energiebron moet ervoor zorgen dat private investeerders eerder bereid geld te stoppen in de bouw van kerncentrales. Ook verwacht de partij dat er dan Europese subsidies beschikbaar komen. ‘Op die manier leidt vergroening in Nederland er bijvoorbeeld niet toe dat het voor andere lidstaten juist goedkoper wordt om kolencentrales te openen.’

Het verduurzamen van Nederland mag niet leiden tot lastenverzwaringen voor middeninkomens of mkb, vindt de VVD. Daarom pleit de partij ervoor dat vervuilende industrieën meer betalen voor broeikasgassenuitstoot en middeninkomens en mkb zoveel mogelijk worden ontzien. Bijvoorbeeld door het (kleine) mkb toegang te geven tot het warmtefonds dat nu al huiseigenaren financieel ondersteunt om te verduurzamen. Ook pleit de VVD voor innovatie in de landbouw. ‘We moeten volop inzetten op innovatie zodat er ruimte blijft voor boeren om te ondernemen en we ondertussen de uitstoot van vervuilende stoffen verminderen. Kweekvlees bijvoorbeeld kan in de toekomst een varkensboer de keuze bieden om vleeskweker te worden.’

Lees hier het complete programma.

CDA wil een landelijk burgerberaad instellen

Net als VVD ziet het CDA in kernenergie een serieuze optie als groene energiebron voor na 2030. ‘Samen met de energiesector ontwikkelen we daarom nieuwe plannen voor tenminste twee extra kerncentrales. Ook ontkomen we niet aan de opslag van CO2 onder de Noordzee’, schrijft de partij. Het CDA pleit daarnaast voor een eerlijk speelveld voor bedrijven in Nederland en op de Europese markt. Daarom vindt de partij dat sommige aanbesteding- en mededingingsregels moeten worden aangepast en staat het achter Europese afspraken over gelijke CO2-beprijzing.

Opvallend onderdeel van het partijprogramma is het instellen van een landelijk burgerberaad. Hiermee wil het CDA het draagvlak voor klimaatmaatregelen vergroten. Deze raad bestaat uit 150 (door loting aangewezen) burgers en moet de politiek adviseren over de uitwerking van het klimaatakkoord. Zo buigt de raad zich over haalbare en betaalbare oplossingen om de doelen van het klimaatakkoord te realiseren. Op die manier ontstaat een representatief beeld van wat mensen belangrijk vinden en kan de politiek met meer draagvlak besluiten nemen, aldus het CDA.

Lees hier het complete programma.

D66 pleit voor progressief kapitalisme

‘Wij willen een nieuw progressief kapitalisme, met markten die werken voor iedereen’, schrijft D66 in het partijprogramma. Dat vraagt volgens de partij om een overheid die haar impact niet alleen maar meet in economische welvaart, maar ook in welzijn, kwaliteit van leven, gezondheid, leefomgeving en klimaat. Daarom wil D66 investeren in structurele transities van onderwijs, klimaat, arbeidsmarkt en de hervorming van het toeslagenstelsel. Terwijl VVD en CDA op het gebied van klimaat pleiten voor een terughoudende (maar niet achterlopende) rol van Nederland, pleit D66 voor een ambitieuzere aanpak. Zo wil de partij bijvoorbeeld dat Nederland een voortrekkersrol neemt in Europa om vervuiling te beprijzen.

‘Te vaak staan bedrijven die rekening houden met alle belanghebbenden met 0-1 achter'

D66 begint het partijprogramma als lerarenpartij niet verwonderlijk met een hoofdstuk over onderwijs, maar er is ook aandacht voor bedrijven. De partij wil ruim baan geven aan het ‘waardenvol bedrijfsleven’. Zo schrijft D66: ‘Te vaak staan bedrijven die rekening houden met alle belanghebbenden – klanten, aandeelhouders, medewerkers en maatschappij – met 0-1 achter door onduidelijke transparantieregels, verouderde rechtsvormen en prijzen die de maatschappelijke kosten niet meenemen. Wij willen ambitieuze bedrijven die economisch succes hebben én het nastreven van meerwaarde voor de samenleving voorop stellen, die niet waarde- maar waardengedreven zijn.’

Zo streeft de partij onder andere naar een prominentere rol voor maatschappelijke meerwaarde in de Aanbestedingswet, meer focus op publiek-private samenwerkingen en rapportagemethoden over maatschappelijke en milieueffecten. Ook wil D66 stimuleringsfondsen effectiever inzetten, waarbij ook start-ups, scale-ups en innovatieve mkb-bedrijven makkelijker toegang tot deze fondsen krijgen.

Lees hier het complete programma.

GroenLinks wil Nederland tot Europees koploper van de circulaire economie maken

Om de klimaatcrisis en de wereldwijde ongelijkheid het hoofd te bieden, zijn visie, ambitie en leiderschap nodig, stelt GroenLinks. De partij vat haar plannen samen in vijf beloften, waarvan de klimaatcrisis aanpakken op nummer een staat. Dat wil GroenLinks doen door: ‘groen te investeren, de grootste vervuilers te laten betalen en de opbrengsten van verduurzaming eerlijk te delen.’

Zo wil de partij een CO2-belasting bovenop de huidige Europese heffing instellen voor grote vervuilende bedrijven en deze daarna uitbreiden naar andere sectoren. Ook ziet de partij een rol weggelegd voor het bedrijfsleven. ‘Bedrijven spelen een sleutelrol in de overgang naar een solidaire en duurzame samenleving’, stelt GroenLinks. Daarom wil de partij bedrijven wettelijke verplichten om zich maatschappelijk verantwoord te gedragen.

GroenLinks stelt dat Nederland met haar infrastructuur, havens, industrie en technologische kennis de kans heeft om Europese koploper te worden in de circulaire economie. De partij wil dit stimuleren door afvalstoffenbelasting voor het storten en verbranden van afval te verhogen en fabrikanten een grondstoffenbelasting  te laten betalen. Ook worden fabrikanten verplicht een oplopend percentage gerecyclede materialen te gebruiken.

Lees hier het complete programma.

SP pleit voor meer inspraak van werknemers bij ingrijpende bedrijfsbeslissingen

Voor de SP staat het tegengaan van de verdere aantasting van het klimaat gelijk aan het aanpakken van sociale ongelijkheid. ‘Verdere aantasting van het klimaat kunnen we alleen voorkomen als we ook de sociale ongelijkheid durven aanpakken, in eigen land en in de rest van de wereld.’ Daarom wil de partij dat de klimaatdoelen een uitgangspunt worden in alle handelsverdragen en dat ontwikkelingslanden steun krijgen bij het maken van klimaatbeleid.

Opvallend is dat de SP het Europese emissiehandelssysteem wil afschaffen. ‘Het is hoog tijd dat we het falende Europese systeem van de uitstoothandel (ETS) vaarwel zeggen.’ Ook wil de partij stoppen met het ondersteunen van fossiele bedrijven en normen afdwingen voor het schoon produceren.

De SP pleit ervoor dat werknemers meer inspraak krijgen bij ingrijpende beslissingen bij de bedrijven waar zij werken, zoals bij grote investeringen, de hoogte van de inkomens aan de top of bij fusies of de verkoop van het bedrijf. ‘In bedrijven met meer dan honderd medewerkers krijgen de werknemers een instemmingsrecht en net zoveel zeggenschap als de aandeelhouders, over zaken als grote investeringen, beloningen, fusies of verkoop. Op deze manier voorkomen we dat besluiten worden genomen die op de korte termijn veel winst opleveren voor de aandeelhouders, maar die slecht zijn voor de medewerkers en voor de toekomst van het bedrijf.’

Lees hier het complete programma.

PvdA ziet duurzaamheid als bestaanszekerheid in de toekomst

PvdA noemt duurzaamheid ‘bestaanszekerheid in de toekomst’. Net als andere partijen hamert de PvdA erop dat het klimaatbeleid eerlijk moet. Daarbinnen valt het plan van de PvdA om naast een klimaattoets ook een generatietoets in te voeren om te beoordelen of klimaatbeleid wel ‘eerlijk en fatsoenlijk’ is voor jongeren. Ook wil de partij de opbrengsten van CO2-belasting gebruiken om huishoudens te ontlasten en bedrijven te ondersteunen met investeringen in banen en het ontwikkelen van schonere energie. ‘Met het juiste beleid draait de Nederlandse economie in 2030 op schone groei, in plaats van op vervuilende brandstoffen.’

Opvallend onderdeel van het PvdA-programma is het invoeren van een heffing op het lozen van restwarmte om ervoor te zorgen dat de industrie haar restwarmte zo veel mogelijk inzet voor warmtenetten. ‘Het beprijzen van verspilling van restwarmte stimuleert een nuttige aanwending van warmte’, aldus de partij.

Lees hier het complete programma.

ChristenUnie wil meer aandacht voor 'het eerlijke verhaal' over klimaatverandering

De ChristenUnie wil inzetten op de beweging naar een groene, duurzame economie die zich houdt aan de grenzen van de aarde en aan de norm van ecologische en sociale gerechtigheid. De Rijksoverheid moet mensen stimuleren om verantwoordelijkheid te nemen om klimaatverandering tegen te gaan. Daar hoort een eerlijk verhaal bij, vindt de ChristenUnie. ‘Sommige stappen zullen geld kosten, maar niets doen is op de lange termijn kostbaarder.’

Opvallend onderdeel van het programma is de focus op energiebesparing. ‘We versterken de inzet op besparende maatregelen in alle sectoren van de economie door duidelijke besparingsdoelen per sector neer te zetten. We verstevigen de handhaving van de energiebesparingsplicht onder de Wet milieubeheer en ondersteunen de industrie om het grote aanwezige besparingspotentieel te verzilveren.’

Daarnaast pleit de ChristenUnie voor een permanente campagne rondom het Klimaatakkoord, gericht op de noodzaak tot handelen en op de kansen daarvan. Verder pleit de partij onder andere voor scherpe, concrete doelstellingen een materialenpaspoort voor de bouw en infrasector om circulair gebruik van materiaal te stimuleren.

Lees hier het complete programma.

PVV is met twintig zetels nu de tweede partij in de Kamer, maar die partij komt pas halverwege januari met haar partijprogramma.

Afbeelding: Adobe Stock