Kabinet doof voor noodkreten en alarmbellen: leningen gaan plastic recyclingbedrijven niet redden

Na het faillissement van Umincorp januari vorig jaar, gingen nog eens tien plastic recyclingbedrijven failliet en zitten er drie in zwaar weer. De oorzaak: goedkoop nieuw plastic uit China en de VS maakt recyclaat te duur, waardoor die bedrijven de concurrentie niet aankunnen. Wat ook meespeelt zijn de hogere energieprijzen in Nederland. Volgens de Vereniging Afvalbedrijven heeft Nederland al een derde van zijn recyclingcapaciteit verloren en dreigen nog meer faillissementen. Uit een rapport van Rebel blijkt dat de verwerkingscapaciteit in de chemische recycling van plastic – de andere methode naast mechanische – in 2024 is gedaald van 11,7 naar 0,6 kiloton per jaar.

Motie Koekoek

Eind december leek redding nabij toen de Tweede Kamer een motie aannam van Volt-kamerlid Marieke Koekkoek. Daarin wordt het kabinet verzocht een overbruggingsfinanciering in te stellen om noodlijdende plastic recyclingbedrijven te ondersteunen tot in 2027 de bijmengverplichting ingaat. Die heet officieel de Nationale Circulaire Plastics Norm. Producenten zijn dan verplicht een bepaald percentage recyclaat en biobased plastic (gemaakt uit plantaardige grondstoffen) in hun plastic te verwerken. Daarin loopt Nederland al vooruit op de invoering van die verplichting in de hele EU in 2030. Volgens berekeningen van de Vereniging Afvalbedrijven zou de sector tot 2027 met 100 miljoen euro gered kunnen worden.

Kamerbrief

Onlangs antwoordden staatssecretaris Chris Jansen (Openbaar Vervoer en Milieu) en minister Sophie Hermans (Klimaat en Groene Groei) in een brief aan de kamer op die motie. Daarin stellen de bewindslieden dat Nederland qua recycling koploper is in Europa en dat deze sector belangrijk is voor de beoogde circulaire economie en het behalen van de klimaatdoelen in 2050. “Het is daarom belangrijk dat er meer gebruik gemaakt gaat worden van circulair plastic en daarvoor is de plasticrecyclingsector essentieel”, schrijven de twee.

Geen snelle oplossingen

Ze stellen vast dat grote merken en bedrijven hier liever goedkoop nieuw plastic uit China en de VS inkopen voor hun verpakkingen en producten dan het duurdere recyclaat uit de EU. Na gesprekken met plasticrecyclers, collega’s uit andere EU-lidstaten en de Europese Commissie concluderen ze dat de situatie zorgelijk is, dat de marktomstandigheden op de korte termijn niet verbeteren en dat er meer bedrijven failliet zullen gaan. Voor de middellange termijn zetten Nederland en de EU in op structurele maatregelen zoals de bijmengverplichting of bescherming tegen oneerlijke concurrentie uit andere landen. “Er bestaan echter helaas geen snelle oplossingen”, schrijven Hermans en Jansen.

Lening

Volgens hen is het subsidiëren van noodlijdende bedrijven niet toegestaan, want dat is staatssteun. Dat is dan ook niet aan de orde. Jansen herhaalde dat woensdag nog eens tijdens een Kamerdebat. “Bovendien zou het subsidiëren van een noodlijdende sector honderden miljoenen kunnen kosten”, antwoordde hij op vragen tijdens het debat.

Naar aanleiding van de motie Koekkoek kijkt het ministerie van Klimaat en Groene Groei samen met de RVO wel naar een lening voor noodlijdende bedrijven. Alleen levensvatbare bedrijven komen hiervoor in aanmerking. Het kabinet schat dat de komende jaren hierdoor vijf tot tien bedrijven geholpen kunnen worden.

Geen oplossing

Dat is precies de oplossing waar CEO Marcel Alberts van plastic recyclingbedrijf Healix uit Maastricht begin dit jaar voor waarschuwde. “Veel bedrijven zijn al tot hun nek volgehangen met schulden. Als er een krediet wordt verleend die bedrijven met rente moeten terugbetalen, wordt die molensteen steeds zwaarder. De enige mogelijke steunmaatregel is daarom een subsidie die ze niet terug hoeven te betalen”, stelde hij toen. “Toen ik die kamerbrief las dacht ik: dat meen je niet. Dit is geen oplossing. Het is alsof je een brand wilt blussen met een glas water”, reageert hij nu. Hij legt dat uit in een open brief aan minister en staatssecretaris.

“Als er nu niets gebeurt, verdwijnt de kopgroep van de circulaire economie. Dan gaan niet alleen bedrijven failliet, maar ook de geloofwaardigheid van het Nederlandse circulaire beleid. Dit is geen marktschommeling, dit is marktfalen. Daarom een dringend advies: geef deze sector ademruimte. Niet over een jaar. Nu”, schrijf hij.

Hopen op een wonder

Alberts pleit voor een overbruggingsfonds, een importheffing op niet-EU recyclaat, een eerlijke CO2-prijs voor nieuw plastic en geen uitstel voor de bijmengverplichting. Healix legde in december noodgedwongen zijn productie stil en hoopte dit kwartaal weer genoeg orders te krijgen om op te starten. Dat is niet gelukt. “We gaan tussen mei en augustus wel opstarten om orders van klanten te verwerken, maar daarna gaan we weer dicht en is het de vraag of we in september weer door kunnen. We kopen nu tijd en hopen op een wonder”, zegt hij.

Problemen groter

Ook de Vereniging Afvalbedrijven ziet de lening niet als een oplossing. “We zijn blij met elke hulp om de problemen op te lossen, maar hierdoor krijgen bedrijven alleen maar meer schulden”, zegt woordvoerder Jeroen Stein. De bedrijven die nu failliet gaan zijn volgens hem innovatieve, vernieuwende start-ups die flink gefinancierd zijn. Niet de grote recyclingbedrijven zoals Renewi, PreZero of Attero. “Die lijden ook verlies, maar die hebben ook andere activiteiten, dus redden ze het wel”, zegt hij. Net als Alberts ziet hij de problemen alleen maar groter worden als China door de importheffingen van de VS nog meer goedkoop plastic en recyclaat op de Europese markt gaat dumpen.

Noodkreten

De branchevereniging waarschuwde bij de publicatie van haar jaarbericht al dat de circulaire economie onder druk staat en de recyclingsector in zwaar weer verkeert. “Overheidsingrijpen is noodzakelijk om de plasticketen in Nederland te garanderen”, zegt voorzitter Bart van de Leemput van de Vereniging Afvalbedrijven. Eind maart sloegen ook tien grote bedrijven samen met MVO Nederland alarm over de impasse waarin de circulaire economie verkeert.

Nieuwe motie

Indiener Marieke Koekkoek van de motie ziet leningen niet als een oplossing voor noodlijdende recyclingbedrijven. “Het is de simpele route, maar je moet je afvragen of je hier de industrie mee behoudt. Ik denk eerder aan een stimuleringsregeling, dus toch een subsidie”, zegt ze. Voor de kwalificatie staatssteun is ze niet bang. “Dat wordt te makkelijk geroepen in debatten. Als je in Brussel voor stikstof een uitzondering vraagt, moet dat hier ook voor kunnen. Als het nodig is, dien ik hier een nieuwe motie over in. Dat voelt wel eens als vechten tegen de bierkaai, maar het blijft nodig om er druk op te zetten.”

Biobased ook in gevaar

Behalve de plastic recyclingbedrijven slaan nu ook de bedrijven die biobased plastic produceren alarm. Start-ups die plastic maken uit plantaardige grondstoffen in plaats van olie, zoals Avantium of Paques Biomaterials - zogeheten gamechangers - kampen met hetzelfde probleem en kunnen niet concurreren met goedkoop nieuw plastic uit China en de VS. Het platform Groene Chemie Nieuwe Economie (GCNE) en acht Nederlandse provincies boden de Tweede Kamer hierover begin april een petitie aan met de oproep zo snel mogelijk een bijmengverplichting in te voeren.

“Gamechangers uit de recycling- en bio-grondstoffenbranche ervaren dat financiers op een cruciaal moment uitstappen of wegblijven, omdat er geen consistent en betrouwbaar overheidsbeleid is gericht op de marktvraag naar duurzame producten”, zegt directeur Arnold Stokking van GCNE. “Vlot doorgaan met een goede, nationale, circulaire plastics norm is cruciaal voor het stimuleren van voldoende afzetmarkt voor bedrijven”.

Directeur Joost Paques van Paques Biomaterials: “Als je nu niet begint met een goede, nationale, circulaire plastics norm, dan zijn wij circulaire plasticbedrijven bij invoering van de Europese norm in 2030 al lang weg.”

Lees ook:

• Nederland dreigt plastic recyclers te verliezen, maar motie Koekkoek biedt hoop
• Kabinet wil noodlijdende plastic recyclingbedrijven helpen, maar gaat het ook subsidie geven?
• Groene chemie bloeit op, maar hoe redt Nederland zijn recyclingbedrijven?
• Deze alles etende fabriek gaat 4.000 ton plastic afval per jaar recyclen en verwerken, zonder concurrentie uit China