De druk op ons drinkwatersysteem neemt toe. In 2023 verbruikten Nederlanders maar liefst 1.094 miljard liter drinkwater. Dat is veel te veel, waarschuwt de Algemene Rekenkamer in het nieuwe rapport 'Drinkwater onder druk'. Het verbruik door huishoudens daalde de laatste jaren weliswaar iets, maar lang niet genoeg. Het gevolg? Bedrijven die geen aansluiting krijgen en drinkwaterbedrijven die worstelen met hun voorraden.
Afvalwater thuis gezuiverd
En daar komt nu de recente droogte bij. Waar de regen vorig jaar nog met bakken uit de hemel kwam, is het sinds februari opvallend droog. Het neerslagtekort - dat is het verschil tussen wat er valt en wat er verdampt - loopt daardoor flink op, inmiddels al meer dan 90 millimeter. Tel al deze aspecten bij elkaar op en je hebt de perfecte cocktail voor een dreigende watercrisis. Dat is dan ook precies waar de Algemene Rekenkamer voor waarschuwt in het rapport dat afgelopen week naar buiten kwam.
Arthur Valkieser las daarin de bevestiging van zijn jarenlange missie. De oplossing voor de waterschaarste moeten we volgens hem zoeken in slim hergebruik. "We spoelen nog steeds onze wc’s door met drinkwater, dat is toch van de zotte?" Valkieser ontwikkelde de Hydraloop waterrecycler, een apparaat dat zich qua vorm het beste laat vergelijken met een compacte koelkast. Het systeem wordt aangesloten op de afvoer van douches, baden, wasmachines, badkamerwastafels en airco’s. Zo wordt afvalwater gezuiverd, waarna het opnieuw gebruikt kan worden, voor het doorspoelen van het toilet, de was of het irrigeren van de tuin bijvoorbeeld.
Verplicht waterrecycling
"Regenwateropvang wordt vaak gepresenteerd als dé oplossing, maar die tanks staan in droge periodes vaker leeg dan vol", aldus Valkieser. Hij is uitgesproken over de hype rondom regenwateropvang. Niet alleen omdat het volgens hem minder effectief is, maar ook omdat het bijdraagt aan andere problemen. “Eerst onttrek je het water aan de natuur, terwijl het grondwaterpeil in Nederland al te laag is. Daarna loos je het via het riool, wat de infrastructuur extra belast. Grijswaterrecycling daarentegen is circulair én infrastructuurvriendelijk.” Daarmee doelt Valkieser uiteraard op zijn eigen Hydraloop. Het apparaat bespaart tussen 25 en 45 procent drinkwater per huishouden en verlaagt daarmee de druk op het riool en de drinkwatervoorziening. Bovendien is er geen afhankelijkheid van regen.
Drinkwaterdoelen
Het Nationaal Plan van Aanpak Drinkwaterbesparing uit 2024 moet ervoor zorgen dat Nederland ook in de toekomst genoeg schoon drinkwater heeft. Het plan bevat doelen en maatregelen voor zowel huishoudens als bedrijven:
Doelen voor 2035:
- Terugdringen drinkwaterverbruik van 128 naar 100 liter per persoon per dag
- 20 procent minder verbruik bij grootverbruikers (ten opzichte van 2016–2019)
- Verminder laagwaardig gebruik van drinkwater (zoals toiletspoeling)
Maatregelen:
- Campagnes en waterbesparende technieken
- Waterscans en benchmarks voor bedrijven
- Waterbewust bouwen stimuleren in nieuwbouw en renovatie
"Ons grijswatersysteem werkt juist altijd, weer of geen weer. Een recente simulatie heeft dat verschil nog eens laten zien. In een rijtjeshuis met een regenwatertank werd slechts 12 procent bespaard op drinkwater, omdat de tank 80 dagen leeg stond. In diezelfde periode bespaarde onze Hydraloop 35 procent, dat is drie keer zoveel." Verplicht waterrecycling bij elk nieuwbouwproject en stimuleer het in bestaande woningen met subsidies. Als het aan Valkieser ligt, maakt de overheid daar snel werk van. "De normeringen bestaan, de systemen zijn getest. Alle voorwaarden zijn er, behalve goed beleid." Mede als gevolg hiervan komt de vraag naar zijn product nu vooral nog uit het buitenland.
Drinkwater spotgoedkoop
Feit is in ieder geval dat prijsprikkels de afgelopen jaren weinig hebben uitgehaald. Drinkwaterbedrijven schroefden hun tarieven weliswaar iets op, maar het effect daarvan blijkt vooralsnog nihil. Een paar euro extra per maand motiveert mensen blijkbaar niet om hun gedrag echt te veranderen. In Nederland betaal je gemiddeld tussen de 1,50 en 2,25 euro per 1.000 liter drinkwater. Voor een huishouden van twee tot drie personen komt dat neer op zo’n 150 tot 250 euro per jaar, afhankelijk van de regio en het waterbedrijf.
Progressief België
Waarom drinkwater hier zo opvallend goedkoop is? Dat komt deels doordat publieke waterbedrijven zonder winstoogmerk opereren. Bovendien is er relatief veel zoet water beschikbaar en beschikken we over een leidingnet dat efficiënt is aangelegd en goed wordt onderhouden. Daardoor behoren de drinkwaterkosten tot de laagste van Europa. Maar juist die lage prijs vormt nu een uitdaging in de strijd tegen verspilling. In België pakken ze dit anders aan. Daar geldt een progressief drinkwatertarief. Hoe meer je verbruikt, hoe hoger de prijs. Er is een laag basistarief en kom je boven een bepaalde hoeveelheid, dan betaal je een zogenoemd comforttarief. De teller gaat dan echt lopen.
Bewustwording
In het rapport van de Algemene Rekenkamer valt ook te lezen dat huishoudens pas merkbaar minder water gaan verbruiken als de drinkwaterprijzen fors stijgen. Toch is daar in de politiek weinig draagvlak voor, onder meer vanwege zorgen over betaalbaarheid voor lagere inkomens. Ook het onderzoeksteam achter een eerdere studie van Witteveen+Bos en PwC, in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, kwam tot de conclusie dat prijsprikkels als los instrument weinig zoden aan de dijk zetten. Volgens de onderzoekers zijn vooral aanvullende maatregelen nodig, zoals meer bewustwording.
Drinkwater té vanzelfsprekend
Maar welke boodschap is hierbij effectief? Gedragswetenschapper Reint Jan Renes van de Hogeschool van Amsterdam, bekend van campagnes rond klimaatgedrag, heeft daar wel een antwoord op. Duurzaam watergebruik vraagt volgens hem om een heel andere aanpak dan de overstap van fossiele naar elektrische energie. "Water is zó vanzelfsprekend geworden dat we er nauwelijks bij stilstaan. We worden nooit aangesproken op ons watergedrag, omdat het systeem is ingericht op overvloed. Er komt altijd water uit de kraan. Het is goedkoop, betrouwbaar en zonder beperkingen. We voelen de schaarste simpelweg nog niet en onze omgeving corrigeert ons er ook niet op. Dat is bij andere thema’s, zoals vleesconsumptie, heel anders."
Directe prikkels
Wat dan wel werkt? Volgens Renes moet de overheid af van vrijblijvendheid en duidelijker beleid voeren. "Maak een basishoeveelheid water goedkoop en goed beschikbaar. Maar wie meer gebruikt, gaat daar fors voor betalen. Zo doen ze dat in veel andere landen ook." Daarbij wijst hij op het belang van feedback. "Mensen moeten direct merken wanneer ze te veel verbruiken. Vroeger draaide mijn moeder gewoon de keukenkraan open als ik te lang douchte en dan werd het water koud. Ze kon letterlijk iets doen. Nu ontbreekt dat soort directe prikkels. Zonder duidelijke grenzen, feedback en financiële prikkels blijft waterverbruik een blinde vlek in duurzaam gedrag."
Lees ook:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
