#1 Komen de doelstellingen voor wind op zee in de knel?
Wind op zee speelt een grote rol in de energietransitie. Nederland mikt voor 2050 op 70 gigawatt aan vermogen uit offshore windenergie. Op de weg daarnaartoe zijn ‘tussendoelen’ gesteld: 50 gigawatt in 2040 en 21 gigawatt in 2032. Dat laatste doel had eigenlijk al in 2031 moeten worden afgetikt, maar is vorig jaar bijgesteld.
De reden voor de vertraging? Niemand wil de windparken bouwen. Er is zelfs zo weinig interesse dat - inmiddels - demissionair minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei de aanbestedingen voor twee nieuwe parken, samen goed voor 2 gigawatt aan vermogen, recent heeft uitgesteld. De tenders waren gedoemd om te mislukken, schrijft het FD.
Dit voorjaar concludeerde een werkgroep in opdracht van het kabinet-Schoof al dat de doelstelling van 50 gigawatt waarschijnlijk niet wordt gehaald; de ambtenaren verwachten dat het totaal op 38 gigawatt zal uitkomen.
De sector schetst een nog somberder beeld. Als de bouw niet snel aantrekkelijker wordt, waarschuwden negentien organisaties uit de windenergiesector maandag in een brief aan minister Hermans, dreigt de uitbreiding van de capaciteit helemaal stil te vallen. Onder de ondertekenaars zijn grote spelers als turbinebouwers Vestas en Siemens Gamesa en windparkontwikkelaars Eneco, RWE en Vattenfall.
#2 Waarom willen ontwikkelaars niet meer bouwen op zee?
Het was groot nieuws toen in september 2023 het eerste offshore windpark werd geopend dat zonder subsidie tot stand was gekomen: Windpark Hollandse Kust Zuid van Vattenfall, 18 kilometer uit de kust bij Noordwijk.
Tot dan toe garandeerde de overheid een minimumprijs voor de geproduceerde stroom en werd het verschil aangevuld, mocht de werkelijke prijs daaronder zakken. Maar door schaalvergroting werden windparken – en daarmee ook de duurzame energie die ze opwekten – steeds goedkoper, sneller dan verwacht bovendien.
"De bouwkosten waren laag, de rentestanden waren laag", zegt Tobias van Baarsen, director bij Green Giraffe Advisory. "Daardoor kon er zonder overheidssteun een investeringsbeslissing worden genomen."
Al was de opening niet helemaal zonder zorgen. Vattenfall waarschuwde destijds al dat materialen en bouwlocaties duurder werden. Die ontwikkeling heeft doorgezet en ook de rentetarieven zijn gestegen. Daardoor is de bouw wel 40 tot 60 procent duurder geworden, stellen de windenergiebedrijven. Van Baarsen: "Terwijl de stroomprijzen niet echt zijn meegestegen."
Die scheefgroei ondergraaft het verdienmodel, aldus de sector, daarnaast blijven de elektrificatie van de industrie en daarmee de vraag naar groene stroom achter. Ook de netcongestie zorgt voor onzekerheid. De problemen beperken zich niet tot Nederland, in heel Europa kampt wind op zee met moeilijkheden.
Lobby of een terechte oproep? Het een hoeft het ander niet uit te sluiten, zegt Van Baarsen. "De bedrijven doen dit echt niet om een statement te maken, de businesscase kan simpelweg niet uit. Kijk wat er vorig jaar in Denemarken gebeurde. De overheid stopt alle lopende aanbestedingen voor offshore windenergie, omdat er geen biedingen kwamen. En in Engeland ziet Ørsted af van de bouw van een groot windpark."
#3 Windenergie moet dus weer worden gesubsidieerd?
Als het aan de sector ligt wel, al noemen ze het niet zo. De windenergiebedrijven willen drie dingen: een zogeheten tweezijdig Contract for Difference (CfD) en een overbruggingsregeling voor de tijd die het kost om de maatregel te implementeren. Daarvoor wijzen ze op de bestaande Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie en Klimaattransitie (SDE), die ook wordt gehanteerd bij grootschalige zonneprojecten en wind op land.
Verder willen ze dat de overheid de vraag naar groene stroom aanjaagt. "Dat moet gewoon gebeuren", zegt Van Baarsen. "We moeten niet vergeten dat wind op zee geen doel op zich is – het doel is decarbonisatie, de elektrificatie van de industrie is daar onderdeel van. Maar de maatwerkafspraken met grootgebruikers hebben tot nu toe nog niet zoveel opgeleverd."
Het invoeren van een CfD is volgens Van Baarsen het meest effectief. "De andere voorstellen zijn meer ter ondersteuning."
#4 Wat is een Contract for Difference?
Hoe het werkt: ontwikkelaars spreken bij het winnen van een aanbesteding een vaste stroomprijs voor een vaste periode af met de overheid, bijvoorbeeld 100 euro per megawattuur voor een periode van 25 jaar. Wordt er door de markt minder voor de opgewekte stroom geboden, dan betaalt de overheid het verschil uit. Wordt er meer geboden, dan wordt de winst afgeroomd.
"Binnen het huidige model zijn alle risico’s, op het bepalen van de locatie na, overgedragen aan de markt", legt Van Baarsen uit. "Op zich is dat een goed systeem: marktpartijen kunnen de risico’s van de bouw, het onderhoud en de operatie beter inschatten dan de overheid. Maar wat ze niet kunnen managen, is wat de stroomprijzen doen."
Met een CfD neemt de overheid een deel van dat risico over. De staat krijgt daar ook iets voor terug. Als de stroomprijzen hoog zijn, profiteert de schatkist. Bovendien blijven de stroomprijzen voorspelbaar voor de eindconsument. En de sleutelwoorden voor de ontwikkelaars? Van Baarsen: "Continuïteit en voorspelbaarheid."
#5 Het kabinet is gevallen, hoe nu verder?
Van de drie tenders die dit jaar op de rol stonden, gaat er één door, die voor windpark Nederwiek I-A. De kavel is opgeknipt; wat een windpark van 2 gigawatt moest worden, komt nu in twee delen op de markt, om de investering behapbaarder te maken.
Het is niet de enige handreiking die minister Hermans de sector heeft gedaan. Ontwikkelaars kunnen de eerste twee jaar na het tekenen van het contract nog onder de bouw uit, bijvoorbeeld als de marktomstandigheden te slecht zijn om met het project door te gaan.
De minister staat welwillend tegenover de aanbevelingen, maar krijgt de benodigde wetswijziging om de CfD als middel te kunnen inzetten dit jaar niet door de Kamers geloodst. Ze werkt aan een actieplan waarvoor de CfD vanaf 2027 als optie aan de gereedschapskist moet worden toegevoegd. Ook bereidt het kabinet een aanpassing van het SDE-besluit voor.
Al is het de vraag of die plannen met de kabinetsval weer op losse schroeven komen te staan. Elf Nederlandse natuurorganisaties, waaronder Greenpeace en Natuurmonumenten, waarschuwen dat klimaat- en milieumaatregelen door een mogelijke kabinetsval nog meer vertraging dreigen op te lopen. ‘Dat is een groot risico waarvoor we nu moeten waken’, zeggen ze tegen de NOS.
De Tweede Kamer moet vooral doorgaan met wet- en regelgeving ten behoeve van de energietransitie, stelt de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE). ‘De urgentie is groot en er is een flinke Kamermeerderheid om in elk geval verder te gaan met de lopende plannen’, zegt voorzitter Olof van der Gaag, vooruitlopend op een definitieve val van het kabinet. ‘De Kamer is niet demissionair.’
Accelereer jouw duurzame transitie
Zit jij midden in de duurzame transitie (of sta je nog aan het begin) en kun je wel wat inspiratie, hulp en kennis gebruiken? Kom op 1 juli naar Transition2025 in Amsterdam en laaf je aan de kennis en inzichten van pro’s en peers. De eerste sprekers zijn bevestigd, het belooft een wervelende dag te worden.
Bekijk programma
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
