Uiterlijk 2030 sluiten alle vier de kolencentrales in Nederland de deuren. Hoe is het om in een sector te werken waarvan je weet dat het stopt? Hoe bereid je een bedrijf voor op een geheel nieuwe toekomst? Met deze vragen in mijn hoofd draai ik het terrein op van de Uniper centrale op de Maasvlakte, de uiterste punt van de Rotterdamse haven. Achter de twee kleinere schoorstenen van de oudere stilstaande centrales Maasvlakte 1 en 2, braakt de hoge witgrijze pijp van Maasvlakte 3 een constante stroom witte wolken uit.
Yolande Verbeek is plantmanager en statutair directeur van Uniper Benelux en ontvangt me voor het kantoorgebouw. Ze is gekleed in een overall met daarover een fluorescerende gele werkjas en aan haar voeten prijken veiligheidsschoenen. Ze leidt me rond over het terrein. Een helm op de bruine krullen, de oordoppen aan handige touwtjes om haar nek.
We rijden stapvoets naar de centrale die in 2016 na een bouwtijd van acht jaar á raison de ruim 1 miljard euro door E.ON in gebruik werd genomen. Toen Verbeek in 2018 aantrad als manager van de centrale had E.ON zijn fossiele centrales net afgesplitst in een aparte onderneming: Uniper.
Waarom wilde je bij een kolencentrale werken?
“Daar heb ik beste even over nagedacht voordat ik hier begon. Over het dragen van verantwoordelijkheid voor een fossiele energiecentrale. Ik ben zelf heel milieubewust, rij in een elektrische auto, vlieg niet of nauwelijks, eet geen vlees en doe alles zo duurzaam mogelijk. Dus ik moest even denken hoe die verantwoordelijkheid past in mijn verhaal. Maar als je iets wilt veranderen moet je bij de bron zitten. En daar waar je kan beïnvloeden daar zit ik het liefst. En dat is hier.”
Hoe ver gaat die invloed?
"Ik kan niet eigenhandig beslissen hoe we omgaan met deze centrale. Wij zijn onderdeel van een groter geheel en staan niet op onszelf hier op de Maasvlakte. Maar ik kan wel een rol spelen in de nieuwe energieoplossing van de toekomst. Nadat E.ON Uniper is geworden heeft het bedrijf een nieuwe strategie omarmd. Die is na 2018 steeds concreter geworden en is helemaal in lijn met wat ik zelf ook nastreef: echt de goede dingen doen in de energietransitie. Daarom heb ik het aangedurfd. En ook een beetje vanuit de gedachte: it’s a dirty job, but somebody’s got to do it.”
Hoe is het om in een sector te werken waarvan je weet dat die eindig is?
“De kolen-exit wet is pas van 2019. De discussie over fossiele brandstof was natuurlijk voor die tijd al losgebarsten. Het was niet een makkelijke fase om in te stappen. Er was veel ophef en er is een grote puzzel te leggen. Maar in zo’n omgeving voel ik me thuis. Zeker omdat je zoiets niet alleen uitdenkt. Je moet ook de hele organisatie meenemen. Dat is wat ik leuk vind.
Binnen een jaar na mijn aantreden als plantmanger op de Maasvlakte kwam de wet die bepaalde dat ons werk hier eindig was. Dat we moesten stoppen was eigenlijk een soort opluchting. Bij onduidelijkheid is niemand gebaat en we weten inmiddels allemaal dat afscheid van kolen significant bijdraagt aan het reduceren van CO2. Ik vond het gezond dat er helderheid kwam.”
Dat we moesten stoppen was eigenlijk een soort opluchting
Yolande Verbeek
Uniper wil nu wel compensatie van de Nederlandse overheid
“Sluiting betekent dat je een heleboel geïnvesteerd kapitaal vernietigt. Als de overheid zo’n stap zet en kolenstook verbiedt, dan leidt dat onherroepelijk tot juridische positionering. Dat hoort erbij.”
We gaan de deur door en staan in het hart van de centrale. Het geraas van de verbranding is door de oordoppen heen te horen. Er is geen mens te bekennen. De reusachtige machine produceert volledig geautomatiseerd 7 procent van de stroomvraag in Nederland. Daarvoor gebruikt het kolenpoeder, biomassa en restproducten van de omliggende chemische en biochemische industrie. Pas als we weer in het trappenhuis staan en de deur achter ons sluiten, kunnen we elkaar weer verstaan.
Hebben jullie ook overwogen helemaal op biomassa over te gaan?
“Twee jaar geleden, in de toelichting bij de wet die kolen verbiedt na 2030, werd door de overheid gesteld dat kolencentrales na 2030 een tweede leven hebben door op biomassa te gaan stoken. Ook toen was al duidelijk dat het gezien moest worden als een transitiebrandstof. Niemand zag het als een blijvende oplossing. Andere centrales deden wel onderzoek naar biomassa en RWE besloot die route te kiezen. Wij doen dat niet omdat we geloven dat het niet lang standhoudt gezien de maatschappelijke weerstand. Met het nieuwe regeerakkoord is dat een goede keuze gebleken want ook biomassa gaat in de ban. Dit toont maar weer eens aan dat een langjarig en stabiel beleid nodig is.”
We stappen de lift in die ons 21 etages hoger naar het dak van de centrale brengt. We lopen het dak op. De witte wolken uit de schoorsteen golven over ons heen. Onder ons strekt de havenindustrie zich uit. Tot aan de horizon in het oosten zijn de verlichte installaties van de industrie zichtbaar.
En nu zetten jullie in op waterstof?
“We zijn als energiebedrijf al lang geleden begonnen met waterstof. In Duitsland hebben we twee kleine waterstoffabrieken staan. Deze plek hier op de Maasvlakte is bij uitstek geschikt voor waterstofproductie. We hebben de ruimte.” Verbeek wijst naar een braakliggend stuk terrein naast de kolenbergen. “Daar moeten de elektrolysers komen die de waterstof gaan produceren. En we hebben hier de industrie in onze achtertuin die het wil afnemen. De stroom van de windmolenparken Hollandse Kust Zuid en IJmuiden Ver komt hier aan land. En de waterstofbackbone van Gasunie kan de waterstof vanaf vervoeren helemaal tot aan Chemelot of nog verder naar Nordrhein-Westfalen. Als het hier niet kan, dan kan het nergens.”
Hoe weet je of deze keuze wel toekomstbestendig is?
“Daarvoor hebben we betrouwbaar overheidsbeleid nodig dat dertig jaar vooruit kijkt. Je wil toch niet dat iemand over vijf jaar zegt: die elektriciteit van de windmolenparken mag niet naar waterstofproductie. Dat soort geluiden hoor je nu ook.
Bij ons staan alle seinen op groen. Maar dat betekent niet dat het makkelijk is. Niemand heeft nog op grote schaal waterstof gemaakt. We beginnen met 100 megawatt en willen stapsgewijs groeien naar 500 megawatt. Verbeek wijst naar de kolenhopen in de diepte. “Uiteindelijk hebben we plek voor 2 gigawatt waterstofproductie op deze site. De eerste 100 megawatt kost grofweg 200 miljoen. We verwachten daar eind 2022 begin 2023 een investeringsbeslissing over te nemen.”
We lopen naar de overzijde van het dak dat uitzicht biedt op de ingang van de haven en de pier van Hoek van Holland. Voor deze zijde van het terrein worden mogelijkheden onderzocht voor een bioraffinaderij voor de productie van bio-ethanol en andere biobased brandstoffen.
Hoe is dat voor jou? Je komt binnen als manager van een draaiende centrale. Maar nu moet je een heel nieuw bedrijf ontwerpen.
“Ik heb een achtergrond in de chemische technologie en vind dit proces ontzettend interessant. Het zou heel goed kunnen dat we afscheid nemen van energie in de vorm van elektronen en alleen nog energie gaan maken in de vorm van moleculen. We zijn ons bedrijf opnieuw aan het uitvinden. Ik denk dat in de energiesector nog niemand dat op deze schaal heeft gedaan. Maar we kunnen niet alles van het verleden opeens loslaten. We voelen ons ook verantwoordelijk voor de betrouwbaarheid van het netwerk en voor het verwerken van de restproducten van de omringende industrie. Dat zijn vitale processen die van ons afhankelijk zijn. Oud en nieuw moeten samengaan en in elkaar overlopen.”
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
