Wat is methaan en hoe kunnen we de uitstoot ervan beperken?

Wat is methaan?

Methaan is een gas dat vrijkomt tijdens de afbraak van organische stoffen. In de natuur komt het voor in natte gebieden zoals moerassen en veen en wordt daarom ook wel ‘moerasgas’ genoemd. Maar ook dichter bij huis is methaan te vinden. Wie met een stok in een slootje roert kan het in de vorm van bellen naar de oppervlakte zien stijgen. Ook ontstaat het gas door het verteren van voedsel door mensen en dieren. Vooral koeien, geiten en schapen produceren veel methaan dat in de vorm van uitwerpselen, scheten en boeren in de lucht terechtkomt. Daarnaast komt methaan vrij door het produceren van fossiele brandstoffen (olie, kolen en gas), landbouw (rijst en veeteelt) en afvalstort.

Methaanuitstoot veroorzaakt door mensen

Volgens een VN rapport wordt de helft van de wereldwijde methaanuitstoot door mensen veroorzaakt. De meeste uitstoot komt voor rekening van de landbouw (42 procent), gevolgd door lekkage bij de productie en het gebruik van fossiele brandstoffen, kolenmijnen en pijpleidingen (36 procent). Afvalstort en -verwerking zijn goed voor 18 procent van de uitstoot.

Het meten van methaan is lastig want het is onzichtbaar en geurloos. Het meten van grote methaanuitstoters wordt op dit moment gedaan met satellieten. Voor het opsporen kleinere lekkages zijn camera’s met ultra sensitieve sensors beschikbaar waarop methaan zichtbaar is. De fossiele industrie kan deze techniek inzetten om hun platformen en installaties te controleren. Zo is olie- en gasproducent Neptune Energy drones nu bezig met een test met deze camera’s waarmee het bedrijf de methaanuitstoot meet op een van zijn gasplatforms in de Noordzee.

Wat is schadelijker, methaan of CO2?

Methaan is net als CO2 een broeikasgas. Dat betekent dat het in de atmosfeer warmte vasthoudt en zodoende bijdraagt aan de opwarming van de aarde. Het grote verschil is dat methaan dit veel sterker doet dan CO2. In de eerste twaalf jaar dat methaan in de lucht is houdt het ongeveer 86 keer meer warmte vast dan CO2. Daarna verdwijnt het vrij snel, in tegenstelling tot CO2 dat honderden jaren actief blijft in de atmosfeer. CO2 stapelt zich dus op, terwijl methaan weer verdwijnt.

De afgelopen twee eeuwen is de hoeveelheid methaan in de atmosfeer met 150 procent gestegen. Ter vergelijking: het CO2 niveau is met 50 procent toegenomen. Vooral de laatste 50 jaar is de methaanuitstoot fors gegroeid wat toe te schrijven is aan de productie van olie en gas.

Waarom is methaan slecht voor het klimaat?

Hoewel alle aandacht voornamelijk uitgaat naar CO2, kan het terugdringen van methaanuitstoot flinke milieuwinst opleveren. Maar liefst 40 procent van de opwarming van de aarde sinds de industriële revolutie is toe te schrijven aan methaan. Juist omdat het broeikaseffect van methaan in de eerste twee decennia na uitstoten zoveel krachtiger is dan van CO2 is de milieuwinst van het verminderen van methaanuitstoot erg groot.

Volgens het Global Methane assessment report van de VN is het met de huidige technieken mogelijk om voor 2030 de wereldwijde methaanuitstoot door mensen met 30 procent te verminderen. Dat levert een temperatuurwinst op van 0,3 graden in 2040. Daarmee is het een van de meest kosteneffectieve manieren om de opwarming van de aarde tegen te gaan.

Op de klimaattop in Glasgow spraken 80 landen, waaronder de VS en de EU, af om voor 2030 de methaanuitstoot met 30 procent te verminderen. Dit leidt tot een temperatuur afname van 0,2 graden in 2050. Dat lijkt weinig, maar kan groot verschil maken in hoe vaak we in 2030 last zullen hebben van extreem weer.

Hoe kunnen we de uitstoot van methaan verminderen?

Het goede nieuws is dat het voorkomen van methaanuitstoot relatief gemakkelijk en goedkoop is. Het meest kansrijk zijn ingrepen in de olie- en gasindustrie en op afvalbergen.

• Lekkages voorkomen

Een belangrijke bron van door mensen veroorzaakte methaanuitstoot zijn lekkage bij de productie van olie en gas. Door lekken op te sporen en te dichten en apparatuur goed af te sluiten kan tot wel 60 procent van de methaanuitstoot worden teruggedrongen. Vooral de VS en EU zijn grootafnemers van gas en werken beiden aan wetgeving om olie- en gasbedrijven te verplichten hun methaanuitstoot te reduceren.

• Anders omgaan met afval

Afvalbergen kunnen 35 procent van de uitstoot terugdringen door minder organisch afval naar vuilstortplaatsen te brengen en te zorgen voor een betere rioolwaterzuivering.

• Urine en mest scheiden

Landbouw kan zorgen voor 25 procent minder methaanuitstoot. Aanpassingen in het voer van het vee en hoe ze op stal staan zijn volgens de onderzoekers slechts een druppel op de gloeiende plaat.

• Weg met de gehaktbal.

Het aanpassen van het dieet, door te stoppen met het eten van vlees en zuivel, heeft een veel grotere invloed op de methaanuitstoot uit deze sector. Want minder veeteelt is minder methaanuitstoot.

Hoeveel methaan stoten we in Nederland uit?

Volgens cijfers van de WUR is 70 procent van alle methaan die in Nederland wordt geproduceerd, afkomstig uit de veehouderij. De overige uitstoot komt van afvalverwerking en lekkages bij de productie van olie- en gas. De methaanuitstoot in Nederland neemt sinds eind vorige eeuw gestaag af.