11x tips voor investeerders om ontbossing tegen te gaan

Nederlandse banken, verzekeraars en pensioenfondsen steken na de Verenigde Staten en Brazilië het meeste geld in rundvlees en lenen na China en de Verenigde Staten het meest aan sojabedrijven. ING, Rabobank en ABN AMRO gaven in de afgelopen vijf jaar 3,1 miljard euro aan leningen uit voor 'ontbossingsrisicoproducten', concluderen Milieudefensie en Profundo. Eerder dit jaar kwam NGO Global Witness met een vergelijkbaar onderzoek.

Die organisatie analyseerde meer dan 70.000 aandelen-, obligatie-, krediet- en acceptatieovereenkomsten tussen financiers en twintig agri-bedrijven die vaak in verband worden gebracht met tropische ontbossing en mensenrechtenschendingen. Het gaat met name om bedrijven actief in soja, rundvlees, palmolie, pulp en papier. Een voorbeeld van zo’n bedrijf is sojareus SLC Agricola. Dat bedrijf wordt door de NGO beschuldigd tussen 2011 en 2017 30.000 hectare bos te hebben gekapt in Cerrado in Brazilië.

Milieudefensie kijkt niet alleen naar financiële instellingen, maar ook naar bedrijven. Zo maakte het eerder bekend dat de drie grootste veevoerbedrijven van Nederland - ForFarmers, De Heus en Agrifirmmet - 'slechte' soja verkopen. Deze soja komt vervolgens bij boeren van FrieslandCampina terecht. Hoe gaan FrieslandCampina en Agrifirm zorgen voor ontbossingsvrije soja?

Verdienen aan ontbossing

Van alle Europese financiële instellingen die NGO Global Witness analyseerde bleek ABN AMRO het meeste geld op te halen met financiering van bedrijven die ontbossing veroorzaken. De NGO geeft wel aan dat het om schattingen gaat: 'Aangezien het onmogelijk is om precies te weten hoeveel van een bepaald bedrag aan financiering direct te linken is aan ontbossing, noch hoe winstgevend de deals waren.’ Ook geeft het aan dat ze niet willen beweren dat alle genoemde banken willens en wetens de vernietiging van het regenwoud financieren. In het Financieele Dagblad reageerden de banken op het onderzoek. ABN AMRO, Rabobank en ING zeggen allemaal dat zij afscheid willen nemen van bedrijven die ‘onvoldoende verbetering’ laten zien om ontbossing en mensenrechtenschendingen tegen te gaan.

Wat kunnen financiële instellingen het beste doen als zij ontbossing willen tegengaan? De Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO) en milieuclubs IUCN NL en Wereld Natuur Fonds doen een Engelstalig rapport elf aanbevelingen:

Aanbeveling 1: Gebruik een duidelijke definitie

Vaak geven financiële instellingen niet duidelijk aan wat zij bedoelen met ontbossing. Dat maakt het moeilijk om beleid te vergelijken. Bossen zijn er in talloze vormen en er zijn veel manieren om het verlies te definiëren. Daarnaast vormt niet alleen ontbossing een probleem, maar ook het omvormen van savannes en moerassen naar landbouwgrond. Daarom raden VBDO, IUCN NL en WWF-NL investeerders aan om ook daar beleid op te maken.

Aanbeveling 2: Noem een deadline

Als financiële instellingen afspraken maken met bedrijven over plannen om ontbossing tegen te gaan, moeten ze ook einddata afspreken. Voor welk moment moet een bedrijf aan welke verplichtingen hebben voldaan?

Aanbeveling 3: Ga zowel illegale ontbossing als legale ontbossing tegen

Vaak kiezen marktpartijen er als eerste voor om illegale ontbossing uit hun keten te bannen. In de praktijk is dit echter lastig. Zo is er vaak een gebrek aan toegang tot officiële overheidsgegevens. Bovendien is ook legale kap slecht voor de planeet. Het rapport schat dat alleen al in Brazilië, Argentinië en Paraguay bijna 110 miljoen hectare bos legaal kan worden omgezet naar ander landgebruik.

Aanbeveling 4: Zorg voor prikkels

Creëer stimuleringsstructuren voor investeerders en bedrijven. Bijvoorbeeld als een voedselproductiebedrijf voldoet aan de niet-ontbossing doelstellingen, dan ontvangt het een bonus. Als het bedrijf de doelstellingen niet haalt dan kan de belegger een boete opleggen.

Aanbeveling 5: Begrijp de risico’s

Investeerders moeten weten welke risico’s ze lopen door te investeren in bepaalde bedrijven. De Nederlandse Bank (DNB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) rekenden vorig jaar uit dat Nederlandse financiële instellingen bijvoorbeeld miljarden aan risico lopen door het verlies aan biodiversiteit. Maar daar is nog amper zicht op. “Geen enkel financiële instelling heeft er echt zicht op in hoeverre biodiversiteitsverlies een financieel risico vormt”, zei Xander Urbach van VBDO eerder deze maand nog.

Hoe staat het ervoor met biodiversiteit in de financiële sector? Lees er meer over.

Aanbeveling 6: Schep duidelijke verwachtingen voor alle partijen in de keten

Financiële instellingen moeten klanten of investeerders duidelijk maken dat ontbossing een prioriteit is en vertellen welke acties zij verwachten van partijen in de keten (en wanneer). Als er bijvoorbeeld geen directe blootstelling is aan de rundvleesproductie maar indirect via consumptiegoederen dan kunnen financiële instellingen ook die partijen aanspreken op hun verantwoordelijkheid.

Aanbeveling 7: Wees transparant

VBDO, IUCN NL en WWF-NL raden financiële instellingen aan om het beleid van klanten of hun investeringen te controleren. Zij kunnen bijvoorbeeld kijken hoe beleid aansluit bij huidige normen en richtlijnen. Daarnaast is het zaak daar zelf ook transparant over te zijn door erover te rapporteren.

Aanbeveling 8: Deel kennis

Speel een actieve rol in (internationale) samenwerkingsverbanden. Een voorbeeld daarvan is de Global Roundtable for Sustainable Beef (GRSB). Dit biedt financiële instellingen extra inzicht in hoe de veeteeltsector en de rundvleesmarkten functioneren.

Aanbeveling 9: Zoek kansen

Beleggers moeten zich niet alleen richten op het identificeren van risico’s, maar ook op zoek gaan naar kansen. Bijvoorbeeld door landbouwvormen te onderzoeken die een positieve impact hebben op het klimaat en biodiversiteit.

Aanbeveling 10: Wees actief

Investeerders kunnen van bedrijven eisen om actieplannen maken om ontbossing tegen te gaan en de voortgang te meten. Ook kunnen ze blijven nadenken wat er verder nog handig is om ontbossing tegen te gaan. VBDO, IUCN NL en WWF-NL drukken financiële instellingen op het hart om moedig te zijn: dat zij écht stoppen met investeren als een bedrijf niet verandert. Ze raden investeerders aan om eventueel samen op te trekken. Dat zorgt dat ze meer invloed kunnen uitoefenen. Een voorbeeld hiervan is de oproep van een coalitie onder leiding van Actiam aan bedrijven om binnen twee tot drie jaar met ontbossing in hun toeleveringsketen te stoppen. De financiële instellingen meten de voortgang met behulp van satellietbeelden van Satelligence.

Lees ook het interview met Niels Wielaard, CEO van Satelligence: "Voorheen werd er veel gepraat en weinig gedaan, maar dat kan sinds de komst van data echt niet meer"

Aanbeveling 11: Stel de juiste vragen

Hoewel financiële instellingen vaak in contact komen met bedrijven, merken VBDO, IUCN NL en WWF-NL dat ze niet altijd de juiste vragen stellen. In het rapport geven ze een voorbeelden van zinvolle vragen. Bijvoorbeeld: 'Beoordeelt uw bedrijf de ontbossingrisico's bij de eigen veeproductie? Hoe en hoe vaak? Welke methodieken gebruikt u daarvoor?'

Dat er nog een lange weg te gaan is, blijkt niet alleen uit het onderzoek van NGO Global Witness. Zo ontdekte Global Forest Watch dat in 2020 de oppervlakte van Nederland aan tropische bossen verloren ging. De NGO kwam erachter dat landen sinds 2010 slechts 0,5 tot 5 procent van de geschatte 460 miljard dollar per jaar investeerden die nodig is om de bossen op aarde te behouden, te beheren en nieuw leven in te blazen.

Dit artikel is aangepast op 8 december 2021 naar aanleiding van nieuws over Milieudefensie. Het verscheen eerder op 22 oktober 2021.