Huizen isoleren, energiegebruik van zonnepanelen, windmolens, kernenergie en groene waterstof: allemaal manieren om de CO2-uitstoot terug te dringen. Toch is er maar weinig aandacht voor leefstijlbeleid, vinden onderzoekers van TNO. “Wat er tot nu toe vooral gebeurd is inzetten op hernieuwbare energie en energiebesparing: je blijft dezelfde dingen doen, maar met minder energie”, legt onderzoeker Joost Gerdes uit. Dat levert een behoorlijke emissiereductie op, maar uit ramingen van het PBL blijkt dat ook als alle maatregelen van het Klimaatakkoord worden uitgevoerd het doel voor 2030 waarschijnlijk nog niet gehaald wordt. Met een enquête onderzocht TNO of er draagvlak is voor een persoonlijk emissiehandelssysteem – een systeem waarbij ieder huishouden een budget heeft om CO2-emissies te ‘consumeren’, waarmee alle Nederlanders worden gestimuleerd om hun CO2-voetafdruk te verkleinen.
Hoe werkt het?
In het onderzoek kregen zo’n 1.200 mensen een fictief emissiehandelssysteem voorgelegd, waarbij ze persoonlijke emissierechten inleveren voor energie in huis, autobrandstoffen, vlees en vliegtickets. Als het budget op is, kan je emissierechten bijkopen. Wanneer je minder emissierechten gebruikt, kan je ze verkopen. In dit systeem krijgen huishoudens jaarlijks gratis emissierechten die zijn afgestemd op de grootte van het huishouden. Wat blijkt? Slechts 36 procent van de deelnemers was vóór een persoonlijk CO2-emissiesysteem in deze vorm. Ter vergelijking: het draagvlak voor hernieuwbare energie ligt op zo’n 90 procent.
Dat percentage is volgens Gerdes te verklaren door het belang van eerlijkheid. “Eerlijkheid van het systeem bleek veel belangrijker dan gebruiksvriendelijkheid”, licht hij toe. Bij een variant op het systeem waarbij bedrijven meer zouden moeten betalen voor hun CO2-uitstoot dan dat ze nu doen, is al 67 procent van de deelnemers positief. Gerdes: “Ik vermoed dat mensen het idee hebben dat het bedrijfsleven buiten schot blijft”, zegt Gerdes. Dat betekent dat, om voldoende draagvlak te krijgen, bij een uitwerking van een persoonlijk emissiehandelssysteem duidelijk moet zijn hoe bedrijven hun eerlijke bijdrage leveren. “Dat zou door een hogere CO2-prijs voor bedrijven kunnen, en mogelijk ook door substantiële investeringen in productie en producten met minder CO2-uitstoot. Dat heeft als bijkomend voordeel dat de consument minder CO2-rechten nodig heeft om die producten aan te schaffen, wat de afzetmarkt vergroot.”
Gedragsverandering is essentieel
Dat consumenten en bedrijven hun gedrag moeten aanpassen, blijkt ook uit een adviesrapport van CE Delft. Het Klimaat Crisis Beleid Team (KBT) van CE Delft stelde adviezen op om de klimaatdoelen van Parijs te realiseren. Een belangrijk onderdeel volgens het KBT is een beleid dat consumentengedrag kan beïnvloeden én aanpassen. Zo’n CO2 emissiehandelssysteem is volgens hen een goede manier om CO2-uitstoot terug te dringen.
“De inkomsten uit de verkoop van de emissierechten kunnen worden gebruikt om de belasting op arbeid te verlagen, of meer specifiek, lage inkomensgroepen te compenseren”, schrijft auteur Frans Rooijers in een publicatie. In de tussentijd kunnen de bestaande belastingen op energie, zoals energiebelasting, ODE-heffing, accijnzen en motorrijtuigenbelasting worden aangepast naar hun CO2-inhoud, zoals elektriciteit, gas, benzine en diesel. “Het invoeren van generiek beleid, bestaand uit beprijzen en normeren, geeft de overheid de mogelijkheid om met zekerheid de afgesproken Klimaatdoelen voor 2030 en daarna te halen”, schrijft Rooijers.
Zo ziet Gerdes het ook: “Op een gegeven moment zijn de emissierechten voor CO2 op, dus met een emissiehandelssysteem weet je zeker dat je je doel behaalt.” Anders dan met ‘true pricing’, waar de vervuiler betaalt, wordt met ETS (Emission Trading System) de prijs bepaald door het aanbod. “Het hoeft dan niet per se de vorm van een persoonlijk emissiehandelssysteem te zijn, maar je zou ook iets kunnen doen aan de aanbodzijde”, legt Gerdes uit. In dat geval zouden alle bedrijven die producten of diensten leveren CO2-emissierechten moeten bezitten. “Dat betekent dat consumenten geen rechten nodig hebben, maar dat je wél een systeem hebt waarin de emissies die door consumenten worden veroorzaakt binnen een vastgesteld budget blijven.”
Niet zo simpel als het lijkt
Toch kleven er ook nadelen aan het persoonlijke emissiehandelssysteem. De uitvoering zal complex zijn en sommige respondenten hebben twijfels over huurwoningen. Zo zou het kunnen zijn dat minder welgestelden in slecht geïsoleerde huurwoningen harder worden getroffen, omdat ze een groot deel van de emissierechten kwijt zijn aan verwarming en bewoners van huurhuizen weinig invloed hebben op het energieverbruik in huis. Ook mensen die echt afhankelijk zijn van een auto, zouden volgens het onderzoek moeten worden ontzien. Wat door respondenten als bezwaar werd benoemd is dat rijkeren gemakkelijker rechten kunnen bijkopen dan mensen met lagere inkomens. “Toch is het positief dat er – onder bepaalde voorwaarden – steun en draagvlak is voor een totaal CO2-budget onder consumenten”, zegt Gerdes.
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
