Staal met een verhaal: Van verontreinigd staal naar schone grondstof

Koning Willem-Alexander en staatssecretaris Stientje van Veldhoven openden eind september de nieuwe recyclingfabriek van Purified Metal Company in het Groningse dorp Farmsum, nabij Delfzijl. Het is ‘s werelds eerste fabriek die op duurzame wijze vervuild staal kan verwerken tot nieuwe grondstof voor de staalindustrie. 

Renewi is in Nederland de exclusieve leverancier voor het staal dat met asbest is verontreinigd. Het biedt daarmee een veilige oplossing voor de inzameling, het transport en de verwerking van staal dat met asbest verontreinigd is. Uiteindelijk wordt dat staal weer een hoogwaardige grondstof voor staalfabrikanten. Al in 2018 bezegelden Renewi en Purified Metal Company hun samenwerking. “Sindsdien werken we samen aan hoe we deze circulaire oplossing in de markt kunnen zetten, zowel op het logistiek- als marketingvlak”, vertelt Yvonne Nielen, marketingpropositie specialist bij Renewi.

Jongensdroom

Voor Jan Henk Wijma, CEO bij Purified Metal Company, is met de opening van de fabriek een jongensdroom in vervulling gegaan. Na jaren van voorbereiding is in het Groningse Farmsum een grote fabriek verrezen, die een unieke oplossing biedt voor verontreinigd staal. Het begon tien jaar geleden, toen bij de initiatiefnemers het besef ontstond dat er een manier moest zijn om met asbest vervuild staal tot een schone grondstof te verwerken. “We vonden het absurd dat het nog altijd tegen betaling onder de grond werd gestort.”

'Absurd dat met asbest verontreinigd staal nog altijd onder de grond wordt gestort'

Om de financiering voor de bouw van de fabriek rond te krijgen, werd er een passende businesscase bedacht. De initiatiefnemers voerden talloze gesprekken met geldverstrekkers. “In 2018 was de financiering eindelijk geregeld. Vanaf dat moment konden we van start met de bouw van de fabriek om vervuild staal tot nieuwe grondstof te verwerken”, vertelt Wijma.

Van storten onder de grond naar recycling

Tot op heden is het toegestaan om met asbest vervuild materiaal onder de grond te storten, maar de opening van de fabriek brengt daar binnenkort verandering in. “We hebben dit probleem lange tijd voor ons uitgeschoven”, zegt Wijma. Omdat er nu een oplossing is, wordt storten van staal dat vervuild is met asbest per 1 januari 2021 officieel verboden. Bedrijven zijn vanaf volgend jaar verplicht om het verontreinigde materiaal naar de staalrecyclingfabriek in Delfzijl te brengen. “We bieden niet alleen een oplossing, maar het gebeurt ook op een kosteneffectieve manier, omdat de kosten iets lager zijn dan wanneer het afval wordt gestort.”

Staal is een materiaal dat voor 98 procent recyclebaar is, zolang het schoon is en geen giftige stoffen bevat. “Recycling kost ook energie, maar nooit zoveel als om het ijzererts te delven en te bewerken tot staal. Sterker nog: per kilo gerecycled staal bespaar je één kilo CO2 ten opzichte van het opnieuw maken van staal. Dat staat gelijk aan twaalf kilometer rijden in een elektrische Volkswagen Golf. Het gerecyclede staal kan bovendien hergebruikt worden. Klanten staan in de rij om het af te nemen”, legt Nielen uit.

Asbest

Tussen 1960 en 1993 werd asbest vooral gebruikt in woningen, gebouwen, installaties en schepen. Omdat de economische levensduur van veel van deze objecten de komende jaren eindigt, komt er steeds meer staalschroot vrij dat met asbest is vervuild. Asbest is schadelijk voor de gezondheid en het milieu, waardoor sanering een kostbaar en arbeidsintensief proces is. Er gelden strenge regels voor het ophalen en vervoeren van asbest.

Er gelden strenge regels voor het ophalen en vervoeren van asbest

Renewi steekt veel tijd en energie in de samenwerking met het recyclingbedrijf PMC, vertelt Nielen. “Waste-to-product innovaties moeten voldoen aan een drietal criteria: Er moet een behoorlijke aanvoer van afval zijn; het moet gaan om een vernieuwende techniek waardoor hoogwaardige grondstoffen kunnen worden verwerkt en er moet vraag zijn naar het af te nemen materiaal. Dit voorbeeld voldoet aan alles en is bovendien een zuivere circulaire oplossing.”

Renewi heeft een groot netwerk waar het staalafval vrijkomt en kan worden opgehaald. Het bedrijf beschikt over de benodigde containers, speciaal vergunde overslaglocaties en transportmethoden om het materiaal naar Farmsum te vervoeren. Nielen legt uit hoe dat gaat: “Staal met asbest moet, net als gewoon asbest, dubbel verpakt zijn om het te mogen vervoeren. Het vervuilde staal wordt via een sluis naar binnen gereden in een ruimte met onderdruk, zo kan niets van de vervuiling naar buiten. De transportcontainer wordt, na het lossen van het vervuilde staal in de fabriek, direct schoongespoten, zodat deze ook weer voor andere afvalstromen kan worden ingezet.”

“Onze kennis van de afvalsector is groot”, vervolgt Nielen. “Wat betreft de materialen en de logistiek, maar ook op marketinggebied.  Samen met Purified Metal Company is de propositie ‘Staal met een verhaal’ ontwikkeld, waarmee we het verleden en de toekomst van (verontreinigd) staal aan een breder publiek willen vertellen.”

Nichemarkt

De aanvragen voor recycling stromen vanuit de hele wereld binnen. Van omringende landen tot aan de Verenigde Staten, waar een verzoek ligt om met asbest verontreinigde treinstellen te saneren. “De contaminatie is overal op dezelfde manier toegepast, waardoor we in principe alles in kunnen nemen”, zegt Wijma.

Door de komst van de fabriek wordt een gedeelte van het asbestprobleem opgelost, namelijk de combinatie van asbest met staal. Wijma: “Wij komen uit de staalindustrie en hebben deze niche aangepakt, maar zo’n benadering kan ook goed werken voor andere materialen, zoals verontreinigd asbest in de grond of asbest verwerkt in cement.”

Hoewel het businessmodel is gebaseerd op met asbest verontreinigd staal, biedt de fabriek ook een oplossing voor andere gevaarlijke stoffen zoals chroom-6 en kwik. Zo komt staal met kwik veel voor op olieplatforms, dat vooralsnog tegen hele hoge kosten moet worden verwijderd. Chroom-6 is een corrosie werend waardoor het veelvuldig is toegepast op metaaloppervlakten.

Meer lezen over recycling en ketensamenwerking? 

• Zelfs het afval uit de operatiekamer krijgt een tweede leven
• "De businesscase voor duurzaamheid is er bijna altijd"

Purified Metal Blocks

In de fabriek wordt het vervuilde staal omgezet in een hoogwaardige grondstof. Bij aankomst wordt het vervuilde staalschroot met een speciale schrootschaar in stukken geknipt. Het geknipte materiaal wordt vervolgens in de oven op meer dan 1550 graden gesmolten waardoor de gevaarlijke asbeststructuur verdwijnt. “Het asbest is dan niet meer gevaarlijk, maar gewoon een mineraal”, zegt Wijma.

De slak, het laagje dat bovenop het staal komt te liggen, wordt eraf geschraapt en apart afgevoerd. Het overgebleven vloeibare staal wordt in een machine gegoten waar compacte en schone Purified Metal Blocks uitkomen, vergelijkbaar met bakstenen van zo’n zeven kilo. “Gieterijen en staalfabrikanten nemen deze blokken af voor tal van toepassingen zoals fietsen, gereedschap en auto-onderdelen.

De fabriek bevat een uitgebreide rookgasreiniging-installatie, waar schone lucht uit komt. Natuur- en Milieufederatie Groningen heeft grondig meegekeken met het proces om ervoor te waken dat verontreinigde stoffen de lucht ingaan. “Hun feedback was positief, ze ondersteunen zelfs de komst van onze fabriek.”

Transparant proces

De fabriek ligt aan de rand van een industrieterrein in Farmsum en is goed zichtbaar in de hele omgeving. Er is lang gezocht naar een geschikte locatie, bij voorkeur niet in de buurt van een woonwijk. “Mensen willen nu eenmaal niet graag wonen naast een fabriek waar gevaarlijk afval wordt verwerkt, hoe veilig dat ook gebeurt”, zegt Wijma.

In de fabriek kunnen de bezoekers via verschillende ramen het proces aanschouwen, dat bijna volledig is geautomatiseerd. “We wilden dat het voor iedereen mogelijk is om het proces te zien.” De installaties worden op afstand bediend behalve als er productietaken moeten worden uitgevoerd. Dan kunnen medewerkers, voorzien van beschermende kleding en maskers, de productieruimte betreden.

Productiecapaciteit

Na de ingebruikname zal de productie in eerste instantie oplopen tot zo’n 50.000 ton afval per jaar. De verwachting is dat dit in enkele jaren verder omhoog wordt geschroefd tot 150.000 ton. Daarvan zal Renewi een aanzienlijk gedeelte aanleveren. Nielen verwacht dat de afvalrecycler het afval met name uit de bouw- en sloopsector zal ophalen om tot nieuwe grondstof verwerken. “Het mooiste van dit project is dat het afval niet meer gestort hoeft te worden. Het mag straks niet meer, maar het hoeft ook niet meer”, besluit Nielen. 

Beeld: Renewi en PMC.