'Vrouwen: de klimaatoplossing waar we het over moeten hebben'

In lage inkomenslanden, is bijna de helft (43%) van alle landardbeiders vrouw. Toch kunnen ze door traditionele normen en lokale regels meestal geen eigenaar worden van de grond die ze bewerken. Bovendien hebben ze amper toegang tot krediet, onderwijs, en worden ze vaak buitengesloten bij  besluitvorming. Naast hun werk op het land wordt thuis van ze verwacht dat ze het gros van de onbetaalde zorgtaken op zich nemen, zoals het zorgen voor de kinderen of huishoudelijk werk waaronder het verzamelen van water en hout. Zo'n situatie maakt het voor vrouwen moeilijk om goed betaald werk, onderwijs en andere belangrijke kansen na te streven.

Klimaatverandering verergert hun situatie. Een rapport van de International Union for Conservation of Nature (IUCN) suggereert dat als klimaatverandering ervoor zorgt dat natuurlijke hulpbronnen schaars worden, traditionele genderrollen worden versterkt en geweld tegen vrouwen groeit. Zo'n zelfde terugslag wordt veroorzaakt door de Coronapandemie. In veel rurale gebieden worden vrouwen geacht nog meer zorgtaken op te vangen, terwijl ze tegelijkertijd hun families van voedsel moeten voorzien. Ze zijn vaak de laatsten die toegang krijgen tot medische zorg, sociale bescherming en financiële ondersteuning. Ook wijzen meerdere studies erop dat de lockdown in veel landen samengaat met stijgende cijfers van huiselijk geweld, waar voornamelijk vrouwen onder te lijden hebben.

Lees ook: Deze jonge, groeiende bedrijven gaan Nederland veranderen

Toegang tot inspraak voor vrouwen weigeren is kortzichtig

Vrouwen de toegang tot inspraak en middelen weigeren is niet alleen oneerlijk, maar ook kortzichtig. Project Drawdown, een gerespecteerde onderzoeksorganisatie voor klimaatoplossingen, beschouwt onderwijs aan meisjes en jonge vrouwen als één van de tien meest impactvolle manieren om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Goed geïnformeerde vrouwen hebben namelijk productievere landbouwpercelen, beheren hun land beter en krijgen over het algemeen minder kinderen.

Door de landbouwopbrengsten van boerinnen te verhogen, kan de wereldwijde uitstoot tegen 2050 met 2.1 gigaton kooldioxide worden verminderd. Dit is het equivalent van 445 miljoen personenauto's per jaar van de weg afhalen. Het opdrijven van de landbouwopbrengsten van boerinnen kan bovendien helpen bosgebied intact te houden. Als hun bestaande land productief is, hoeven boerinnen niet uit te breiden naar nieuwe vruchtbare grond door middel van ontbossing. Omvorming van bos naar grond voor landbouw en veeteelt is wereldwijd verreweg de grootste oorzaak van ontbossing.

Vrouwen verbeteren het leven van de familie

Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO), kunnen vrouwelijke boeren hun oogstopbrengsten met 20 tot 30 procent verhogen, mits ze toegang hebben tot dezelfde landbouwproductiemiddelen, inspraakmechanismen en ondersteunende diensten als hun mannelijke tegenhangers. Als vrouwen in staat zijn om hun eigen inkomsten te genereren, investeren ze doorgaans 90 procent van die inkomsten in hun families en gemeenschappen. Doordat vrouwen dusdanig sterk betrokken zijn bij hun familie en de gemeenschap, kunnen ze het leven van hun familie verbeteren, een belangrijke rol spelen in lokale ontwikkeling, en dus ook helpen met het bestrijden van het veranderende klimaat.

Op veel plekken in de wereld is er nog een lange weg te gaan. Recente data uit een rapport over cacao plantages in Ivoorkust toont bijvoorbeeld aan dat op 92 procent van de onderzochte plantages, mannen de besluiten nemen, terwijl de plantages waar zowel mannen als vrouwen beslissingen nemen doorgaans hogere opbrengsten behalen.¹ Daarnaast verdient een vrouw 49 procent minder loon dan een man voor hetzelfde aantal uren werk.¹ Het is cruciaal dat lokale overheden, maatschappelijke organisaties en andere spelers in wereldwijde toeleveringsketens samenwerken om beleidsinterventies en financiering te ondersteunen die prioriteit geven aan vrouwen, en in het bijzonder kleinschalige boerinnen.

Coöperatie van nieuwe vrouwelijke leiders

Er zijn positieve voorbeelden waarop kan worden voortgebouwd. In Guatemala werkt de Rainforest Alliance bijvoorbeeld aan het versterken van de positie van vrouwen in de koffieproductie. Hier leeft 90 procent van de bevolking onder de armoedegrens en kan minder dan 70 procent van de vrouwen lezen en schrijven. Ruim negentig boerinnen van de koffiecoöperatie Acatenango werden getraind in duurzamere landbouwpraktijken, betere verwerkingsmethoden en self-empowerment. Hiermee kunnen ze hun koffieopbrengst verhogen, en zich beter aanpassen aan prijsschommelingen en het veranderende klimaat. De coöperatie heeft er nieuwe vrouwelijke leiders aan overgehouden, die nu de belangen van andere vrouwelijke boeren vertegenwoordigen. Tussentijdse resultaten hebben aangetoond dat de door vrouwen geleidde plantages binnen de coöperatie zich kenmerkten door een bovengemiddelde productiesnelheid. Hoewel vrouwen slechts 26 procent van de coöperatie uitmaakten, produceerden ze in de geanalyseerde periode 40 procent van de oogst.

De voordelen van gendergelijkheid en vrouwenemancipatie zijn duidelijk. Op boerderijniveau is samenwerking met leiders van de lokale gemeenschap nodig, om ervoor te zorgen dat trainingen en opleidingen ook toegankelijk zijn voor vrouwen en dat ook vrouwen onderdeel uitmaken van het leiderschap en de besluitvorming. Dit begint door vrouwen én mannen bij interventies voor gendergelijkheid te betrekken. Levensvatbare veranderingen op lange termijn kunnen alleen worden doorgevoerd als mannen de noodzaak van inclusie erkennen en onderdeel van het proces zijn. Maar er moet nog veel meer gedaan worden, door ons – en door alle andere betrokkenen in wereldwijde toeleveringsketens. Een rechtvaardige toekomst voor vrouwen is het fundament voor een leefbare toekomst voor ons allemaal.

¹Rainforest Alliance 2019, Farmer Field Book Monitoring Data, Cote d’Ivoire 2016-2018, in collaboration with Barry Callebaut, IDH Sustainable Trade Initiative and Agri-Logic (unpublished)

Joky François is Global Gender Lead bij de Rainforest Alliance, een internationale non-profit organisatie die in meer dan 70 landen werkzaam is op het snijvlak van bedrijven, landbouw en bossen.

Lees ook: Leiders in een crisis moeten vooral duidelijk zijn